5 сентябрь
5 сентябрь — Милади тәкъвимендә тугызынчы айның бишенче көне. Ел ахырына кадәр 117 көн кала.
| ← сентябрь → | ||||||
| Дш | Сш | Чш | Пҗ | Җм | Шм | Як |
| 1 | 2 | 3 | ||||
| 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
| 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
| 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
| 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | |
| 2023 ел | ||||||
Дөнья тарихында бу көн:
Дөньяви бәйрәмнәр һәм истәлекле вакыйгалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Халыкара[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
БМО — Халыкара хәйриячелек көне (ингл. International Day of Charity, исп. Día Internacional de la Beneficencia).
Милли[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Дания — Сугыш ветераннары көне (дан. Flagdag for Danmarks udsendte).
Һиндстан — Укытучылар көне (һинди शिक्षक दिवस), Сарвепалли Радхакри́шнан туган көне, 1888.
Һөнәри, җәмгыяви һәм өлкә бәйрәмнәре[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Аргентина — Скаутлар көне (исп. Día del scout argentino).[1]
Бразилия — 
Амазонас штатының вилаять дәрәҗәсенә күтәрелү көне (1850)[2].
Гватемала — Архитекторлар көне (исп. Día del Arquitecto).[3]- Латин Америкасы — Автохтон халыклары хатын-кызлары көне (исп. Día de la Mujer Indígena).
Вакыйгалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- 1666 — 3 көн дәвам иткән Бөек
Лондон янгыны тәмамлана. - 1809 — Рус-швед сугышында Фридрихсгам солыхы имзалана: Россия империясе Финляндия һәм Аланд утрауларына хуҗа була.
- 1877 — Марсның перигелик каршы торуы була.
- 1905 —
/
Россия империясе һәм 
/
Япон империясе арасындагы сугыш тәмамлана. - 1914 — Беренче бөтендөнья сугышы:
Британия империясе, / Россия империясе һәм 
Француз империясенең Антанта хезмәттәшлекне булдыру буенча беренче Лондон килешүе имзалана. - 1918 — Казанские ведомости. Известия Управления особоуполномоченного Комитетом членов Всероссийского Учредительного собрания по Казанской губернии гәҗите ябыла.
- 1927 —
/
Чуаш АССРның бетерелгән Алатыр өязе урынына Алатыр, Әлек, Батыр, Епрәч, Канаш, Кузлаука, Кызыл Чутай, Урнар һәм Чуел районнары оеша. - 1934 — Шанхайдагы татар җәмгыяте рәисе буларак Мәдинә Сәлихмәт ире Кǝшшаф Сǝлихмǝт сайлана.
- 1938 — НКВД тарафыннан элекке ТАССР сәламәтлек саклау комиссары һәм Казан медицина институты директоры Сөләйман Еналиев кулга алына.
- 1972 —
XX Олимпиада уеннарында теракт. - 1988 — Бразилиянең
Риу-Гранди-ду-Сул штатында 
Риузинью муниципалитеты булдырыла. - 1991 — Нахчыван Автоном Республикасының Югары Мәҗлесе оеша, рәисе итеп Һейдәр Әлиев билгеләнә.
- 2005 — Беренче Казан халыкара мөселман киносы фестивале эшли башлый.
- 2008 —
Никарагуа хөкүмәте 
Абхазия Җөмһүрияте һәм 
Көньяк Осетия Җөмһүрияте бәйсезлеген таный. - 2014 —
Мәскәү шәһәрендә яңа төзелгән «Спартак» стадионы ачыла.
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Туулар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Шулай ук карагыз: Төркем:5 сентябрь көнне туганнар
- 53 — Марк Ульпий Нерва Траян, Борынгы Рим императоры.
- 1638 — Людовик XIV, француз патшасы, Француз империясе башлыгы.
- 1733 — Христоф Виланд, алман язучысы.
- 1817 — Алексей Толстой, рус шагыйре, язучы.
- 1893 — Янис Калнберзинш, совет фирка-дәүләт эшлеклесе.
- 1894 — Владимир Карасик, фармакология һәм токсикология белгече, профессор.
- 1901 — Виталий Вольский, беларус язучысы, драматург.
- 1901 — Петр Сокур, Кызыл гаскәр капитаны, хуҗалык эшлеклесе.
- 1908 — Валентин Макаров, көйязар, сәнгать эшлеклесе.
- 1909 — Сергей Вахоркин, нефть чыгару сәнәгате эшлеклесе.
- 1929 — Андриян Николаев, чуаш совет очучы-космонавт.
- 1931 — Диләвер Зөбәеров, биохимия галиме, профессор.
- 1934 — Юрий Афанасьев, тарих галиме, профессор.
- 1939 — Юныс Кәлимуллин, физиология белгече, профессор.
- 1939 — Сусуму Тонегава, молекуляр биология, химия һәм генетика белгече, профессор, Физиология һәм медицина өлкәсендә Нобель премиясе иясе.
- 1945 — Фирая Зыятдинова, татар шагыйрәсе.
- 1946 — Фредди Меркьюри, җырчы, җырлар авторы.
- 1950 — Хафиз Салихов, икътисад белгече, профессор, дәүләт эшлеклесе.
- 1953 — Ирек Диндаров, журналист, язучы.
- 1953 — Наил Зәбиров, татар галим-химик.
- 1953 — Илгиз Салихов, геология белгече, нефть сәнәгате эшлеклесе.
- 1960 — Сәмәрә Халитова, җиңел атлетика остасы, укытучы.
- 1961 — Рамил Юлдашев, хоккейчы, тренер.
- 1963 — Рөстәм Фәхретдинов, футболчы.
- 1968 — Алексей Степин, җырчы, көйязар, продюсер.
- 1976 — Гөләндәм Галиева, татар шагыйрәсе.
- 1978 — Әминә Галиева, Татарстан Республикасының атказанган артисты (2019).
- 1978 — Лидия Галиева, татар артисткасы.
- 1979 — Юрий Дессерт, хоккейчы, тренер.
- 1983 — Душко Саванович, баскетболчы.
- 1986 — Александр Рязанцев, футболчы.
Вафатлар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Шулай ук карагыз: Төркем:5 сентябрь көнне вафатлар
- 1857 — Огюст Конт, француз фәлсәфәчесе, социолог.
- 1906 — Людвиг Больцман, австрияле физик-теоретигы.
- 1919 — Василий Чапаев, Россиядә ватандашлар сугышы каһарманы.
- 1943 — Нәҗип Хәмитов, генерал-майор (1943), корпус командиры.
- 1952 — Алексей Баранников, тел белеме һәм Һиндстан мәдәнияте белгече, профессор.
- 1963 — Мин Шабай, татар язучысы.
- 1964 — Сара Шакулова, математика галиме һәм мәгариф эшлеклесе.
- 1970 — Михаил Зайцев, ветеринария галиме, профессор.
- 1973 — Михаил Просвирнин, Кызыл Гаскәренең сапёрлар ротасы җитәкчесе, хуҗалык эшлеклесе.
- 1975 — Фәйзрахман Зәгъфүрәнев, БАССРның фирка-дәүләт эшлеклесе.
- 1980 — Ион Кодица, совет фирка-дәүләт эшлеклесе.
- 1983 — Рәфгать Фәйзуллин, театр актёры, режиссёр.
- 1990 — Ринат Хәйри, татар-башкорт шагыйре.
- 1991 — Фәхренисә Зейд, рәссам.
- 1997 — Тереза Ана, Тынычлык өчен Нобель премиясе лауреаты.
- 1999 — Алексей Козин, Россия Федерациясенең эчке эшләр министрлыгының танк взводы командиры, лейтенант.
- 2006 — Хана Варшавская, театр актрисасы.
- 2009 — Фёдор Трофимов, рәссам.
- 2012 — Гобәй Фәтхуллин, авыл хуҗалыгы һәм иҗтимагый эшлеклесе.
- 2016 — Эдуард Ситдыйков, урология белгече, профессор.
- 2017 — Николас Бломберген, физика белгече, профессор, Физика өлкәсендә Нобель премиясе иясе.
- 2018 — Салават Галләмов, башкортларның һинд-иран чыгышы турында гипотезаның авторы.
- 2021 — Иван Пацайкин, каноэ ишкәкчесе, тренер.
Дини бәйрәмнәр һәм истәлекле даталар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Исем бәйрәмнәре[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Шулай ук карагыз[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ (исп.)Por qué se celebra hoy el Día del Scout 2015 елның 11 сентябрь көнендә архивланган.
- ↑ http://pt.wikipedia.org/wiki/5_de_setembro#Brasil
- ↑ (исп.)5 DE SEPTIEMBRE, DÍA DEL ARQUITECTO EN GUATEMALA.