Эчтәлеккә күчү

Мишәрләр

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Мишәрләр latin yazuında])
(Мишәр битеннән юнәлтелде)
Bu mäqäläneñ latin älifbasındağı igezäge bar.
Мишәрләр
гомуми сан

787 (2021)[1]

яшәү җире
Теле

Мишәр диалекты

Дине

мөселман-сөнниләр

Бүтән халыкка керүе

татарлар

Кардәш халыклары:

казан татарлары, башкортлар

 Мишәрләр Викиҗыентыкта

Мишәрләр (рус. мишари, мещеряки) — татар халкының этник төркеме. Татар теленең көнбатыш диалектында сөйләшәләр, ул үз чиратында икегә аерыла: ц- һәм ч- диалектларына. Ышанучылар нигездә Ислам динендә.

Төньяк Урал якларда 17981855 елларда шул үк аталыш белән Башкорт-Мишәр Гәскәре (рус. Башкиро-Мещерякское Войско) хәрби әгъзалары булганнар.

Мишәрләрнең формалашуы территориясе Идел елгасының уң яры. Төньякта бу җирләр Ука елгасының агымы белән чикләнә.

Мишәрләрнең килеп чыгышы турында берничә фараз бар:

  • XIX гасырда галимнәр арасында аларның төркиләштерелгән фин-угыр мещёра кабиләсеннән килеп чыкканлыгы турындагы фикер өстенлек итә[2].
  • Кайбер галимнәр буенча (Чекалин, Магницкий. Можаровский) мишәрләр Идел буе Болгарына кергән кабиләләрнең берсе — бортаслардан чыккан. Бортасларның чыгышы да бәхәсле сорау, аңа өч караш бар: төрки, фарсы, фин-угыр кабиләләрдән чыккан халык. А. Х. Халиков буенча мишәрләр — болгарлашкан бортаслардан чыккан.
  • Мишәрләрнең үзләре арасында еш кына аларның Алтын Урдадан килеп чыгулары турындагы фикер очрый[3].
  • Мирфатыйх Зәкиев мишәрләрнең (бүгенге көн татарларның башка төркемнәреннән аермалы буларак) болгарларның токымнары булуы турында белдерә.[4]

Бүгенге көндә фәндә бу сорау буенча уртак фикер юк.

Алтын Урда чорына кадәр мишәрләрнең бабалары Идел елгасының ике ярында да яшиләр (якынча бүгенге Сызраннан Волгоградка кадәр) (кара. бортаслар)[5].[6].

XI гасырда күчмә халыклар басымы астында (кара. кыпчаклар) төньякта урнашкан җирләргә күченеп китәләр (Сыры елгасы бассейнына, Цна һәм Мукшы елгалары арасына)[5].

Алтын Урда чорында Мишәр йорты (Касыйм ханлыгы), Мукшы олысы, Үкәк һ. б. барлыкка килә.

  1. Всероссийская перепись населения 2020—2021 годов
  2. Малый энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона
  3. О костюме мишарей // Ахмаров Г. Мишәрләр һәм аларның телләре турында.
  4. Мирфатых Закиев: «Мишары – это передовая часть татарского народа»
  5. 5,0 5,1 Р. Г. Мухамедова Мишәр татарлары. Тарихи-этнографик Историко-этнографическое тикшеренү. — М.: «Наука», 1972
  6. БСЭ. Т.4, archived from the original on 2008-06-07, retrieved 2015-02-21