Омск

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Омск latin yazuında])
Омск
рус. Омск
Байрак[d]Илтамга[d]
Нигезләнү датасы 1716
Сурәт
Рәсми тел рус теле
Дөнья кисәге Азия
Дәүләт  Россия
Нәрсәнең башкаласы Омск өлкәсе
Административ-территориаль берәмлек Омск өлкәсе
Сәгать поясы UTC+06:00
Диңгез, күл яки елга эчендә яки янында урнашуы Омь[d] һәм Иртеш
Хөкүмәт башлыгы Оксана Николаевна Фадина[d][1]
Халык саны 1 172 070 (1 гыйнвар 2018)[2]
Административ бүленеше Киров административ округы, Ленин административ округы, Октябрь административ округы, Совет административ округы һәм Үзәк административ округ
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек 90 метр
Кардәш шәһәр Павлодар[3][4], Кызылъяр[5], Луҗ, Лүблин, Гданьск[6][7], Акмәсҗит[8][9], Кайфэн[d][10][11], Пухов[d][12][13], Карловы-Вары, Чинҗу[14][15], Милуоки, Ангарск, Анталия[16][17], Братск[d], Берәнск[18][19], Бургас[d], Фучжоу[d][20], Гомель[21][22], Таулы Алтай, Калининград[23][24][25], Красноярск[26][27][28], Минск[29], Новосибирск[30], Пенза[31][32], Старапул[33][34], Чиләбе[35][36], Улан-Удэ, Соргыт[37][38], Түбән Варта[39] һәм Могилёв[40][41]
Нәрсә белән чиктәш Омский район[d]
Бүләкләр
Хезмәт Кызыл Байрак ордены
Мәйдан 572,9 км²[42]
Почта индексы 644000–644960[43]
Рәсми веб-сайт омск.рф(рус.)
Феноменның икътисады экономика Омска[d]
Беренче язма телгә алу 1716
Җирле телефон коды 3812
Шәрәфле ватандашлар төркеме [d]
Монда җирләнгәннәр төркеме [d]
Карта
 Омск Викиҗыентыкта

Омск (себ.тат. Ҡара-тора) — Россиядә эре шәһәр, Омск өлкәсенең үзәге. Эре сәнәгатьле үзәк. Себер тимер юлында зур төен.

2020 елның 2 июленнән«Хезмәт даны шәһәре»[44].

Халык исәбе 1 127 мең кеше (2009). Руслар (86 %), украиннар (2,8 %), казакълар (2,8 %), татарлар (1,9 %), алманнар (1,8 %) һ.б.

География[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Омск Иртешка Омь елгасы койган урында, Көнбатыш Себер тигезлегенең көньяк өлешендә, Мәскәүдән 2555 километр көнчыгышрак урнашкан.

Омскидан эре шәһәрләр кадәр ераклыгы (автоюллар буенча)
Тубыл ~ 679 км
Төмән ~ 629 км
Түбән Варта ~ 1483 км
Курган ~ 543 км
Казакстан байрагы Петропавловск ~ 256 км
Җилләр розасы
Җилләр розасы
Новосибирск ~ 663 км
Кемерово ~ 937 км
Казакстан байрагы Костанай ~ 706 км Казакстан байрагы Караганда ~ 863 км Казакстан байрагы Павлодар ~ 412 км

Климат[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Омски климаты континенталь, елда айларның иң салкыны — гыйнвар (уртача −16,9 °C), иң җылысы — июль (уртача 19,6 °C). Елның урта җил тизлеге — 2,8 м/с, һава дымлылыгы — 71%.

Бөтен метеокүзәтчелек тарихы буенча иң югары температура 1940 елның 18 июлендә тәшкил ителгән — 40,4 °C, иң түбән 1931 елның 3 февралендә — −45,5 °C.

Омск климаты
Күрсәткеч Гый Фев Мар Апр Май Июн Июл Авг Сен Окт Ноя Дек Ел
Абсолют максимум, °C 4,2 3,6 14,1 31,3 35,5 40,1 40,4 38,0 32,9 27,4 16,1 4,5 40,4
Уртача максимум, °C −12 −10,3 −2,5 9,0 19,0 23,9 25,3 22,7 15,9 8,1 −3,7 −9,8 7,1
Уртача температура, °C −16,3 −15 −7,3 3,7 12,5 18,0 19,6 16,9 10,4 3,5 −7,3 −13,8 2,1
Уртача минимум, °C −20,5 −19,4 −12 −1 6,3 12,0 14,1 11,6 5,7 −0,3 −10,5 −17,9 −2,7
Абсолют минимум, °C −45,1 −45,5 −41,1 −26,4 −12,9 −3,1 2,1 −1,7 −7,6 −28,1 −41,2 −44,7 −45,5
Явым-төшем нормасы, мм 23 18 17 21 35 51 66 54 37 30 34 29 415
Чыганак: Погода и климат

Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

1716 елда чик буе ныгытмасы буларак нигезләнгән.

1782 елданшәһәр. 1782—1796 елларда Тубыл наместниклыгының, 1804—22, 1839—68 елларда — Тубыл губернасының өяз үзәге. 1822—1839 елларда — Омск өлкәсе, 1839 елдан 1918 елга кадәр — Акмола өлкәсе үзәге.

Россия ватандашлар сугышы вакытында — адмирал Колчак хөкүмәтенең башкаласы (1918—1920).

1925 елдан Себер краеның (соңрак — Көнбатыш Себер краеның) район һәм округ үзәге, 1934 елданОмск өлкәсе үзәге. Шул ук елларда шәһәр составына Ленинск-Омский (1922 елдан шәһәр, 1930 елда кертелгән) һәм Новоомск (1924 елдан шәһәр, 1931 елда кертелгән) шәһәрләре кертеләләр.

Шәһәрдә туган танылган шәхесләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  • Галина Кривошапко (1916―2013), дирижёр, РСФСРның атказанган артисты (1958) һәм сәнгать эшлеклесе (1972).

Татарлар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Халык[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

1840[45] 1856[46] 1897[47] 1914[46] 1926[46] 1931[46] 1939[46] 1959[48] 1970[49] 1979[50] 1989[51] 2002[52] 2010[53]
11 116 ~16 400 37 396 ~134 800 ~111 200 ~162 200 ~288 900 581 108 821 151 1 014 246 1 148 418 1 134 016 1 154 116

Милли состав[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Милләт 2002[54] 2010[55]
руслар 87,6% 88,8%
казакълар 2,8% 3,4%
украиннар 2,8% 2,0%
татарлар 1,9% 1,9%
алманнар 1,8% 1,3%

Административ бүленеш[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Омск 5 административ округына бүленә:

  1. Киров административ округы
  2. Ленин административ округы
  3. Октябрь административ округы
  4. Совет административ округы
  5. Үзәк административ округы

Татар матбугаты[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  1. http://admomsk.ru/web/guest/government/mayor/biography
  2. 26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 годаФедераль дәүләт статистикасы хезмәте.
  3. http://admomsk.ru/web/en/city/international/foreign#pavlodar
  4. http://akimat-pvl.gov.kz/kaz/post.php?id=843
  5. http://admomsk.ru/web/en/city/international/foreign#petropavlovsk
  6. http://admomsk.ru/web/en/city/international/foreign#gdansk
  7. https://www.gdansk.pl/download/2013-08/47577.pdf
  8. http://admomsk.ru/web/en/city/international/russian#simferopol
  9. https://tass.com/politics/906463
  10. http://admomsk.ru/web/en/city/international/foreign#kaifeng
  11. http://en.ekaifeng.gov.cn/enyhcs/show-2483.html
  12. http://admomsk.ru/web/en/city/international/foreign#puchov
  13. https://www.puchov.sk/partnerske-mesta.html
  14. http://admomsk.ru/web/en/city/international/foreign#jinju
  15. http://www.jinju.go.kr/00135/01116/01288.web
  16. http://admomsk.ru/web/en/city/international/foreign#antalya
  17. https://www.antalya.bel.tr/i/sister-cities
  18. http://www.bryansk032.ru/?j=171&m=180&gorod=8
  19. http://admomsk.ru/web/en/city/international/russian#bryansk
  20. http://www.fuzhou.gov.cn/zgfzzt/zjrc/gjyhcs/202201/P020220117351044590058.pdf
  21. http://admomsk.ru/web/en/city/international/foreign#gomel
  22. http://gomel.gov.by/Economic/VneshneEconomic/GorodaPartnery/Omsk.aspx
  23. http://admomsk.ru/web/en/city/international/russian#kaliningrad
  24. https://www.klgd.ru/city/twins/
  25. https://www.klgd.ru/city/pasport_07052021.pdf
  26. http://омск.рф/web/en/city/international/russian#krasnoyarsk
  27. http://www.admkrsk.ru/citytoday/foreign/cooperation/Pages/omsk.aspx
  28. http://admomsk.ru/web/en/city/international/russian#krasnoyarsk
  29. http://admomsk.ru/web/en/city/international/foreign#minsk
  30. http://admomsk.ru/web/en/city/international/russian#novosibirsk
  31. http://admomsk.ru/web/en/city/international/russian#penza
  32. http://documents.penza-gorod.ru/doc2-362.html
  33. http://омск.рф/web/en/city/international/russian#stavropol
  34. http://ставрополь.рф/english/Municipal_cooperation_with_cities_of_near_of_Russia/Municipal_cooperation_of_Russia.php
  35. http://admomsk.ru/web/en/city/international/russian#chelyabinsk
  36. https://www.cheladmin.ru/ru/gorod-chelyabinsk/goroda-pobratimy/omsk-rossiya
  37. http://admsurgut.ru/rubric/120/Partnery-Surguta
  38. https://admomsk.ru/web/en/city/international/russian#surgut
  39. https://admomsk.ru/web/en/city/international/russian#nizhnevartovsk
  40. https://admomsk.ru/web/en/city/international/foreign#mogilev
  41. https://goridcentr.csgpb.by/pobratimy/virtualnaya-ekskursiya/omsk-rossiya/
  42. http://omsk.infomsk.ru/geografiya_omska
  43. http://www.geopostcodes.com/Omsk_Omsk_oblast
  44. Указ о присвоении почётного звания Российской Федерации «Город трудовой доблести»
  45. Статистические таблицы о состоянии городов Российской империи, 1840
  46. 46,0 46,1 46,2 46,3 46,4 http://www.mojgorod.ru/omsk_obl/omsk/
  47. http://demoscope.ru/weekly/ssp/emp_lan_97_uezd.php?reg=785
  48. 1959 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  49. 1970 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  50. 1979 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  51. 1989 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  52. 2002 елгы Бөтенроссия җанисәбе. РФ, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  53. http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus10_reg2.php
  54. 2002 ел сан алу базасы, archived from the original on 2015-09-15, retrieved 2013-12-06 
  55. Доля наиболее многочисленных национальностей Омской области в численности населения муниципальных районов и г. Омска, archived from the original on 2013-12-10, retrieved 2013-12-06