Эчтәлеккә күчү

Сүрия

Сылтамалар өстәү
Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Сүрия latin yazuında])
(Шам битеннән юнәлтелде)
Сүрия
гарәп. الجمهورية العربية السورية‎
гарәп. سوريا‎
көрд. Komara Erebî ya Sûriyê
Байрак[d]Илтамга[d]
Нигезләнү датасы 8 март 1920
Сурәт
Рәсми исем الجمهورية العربية السورية, la République arabe syrienne[1], Syrian Arab Republic[2], سوريا, Syria, Republik Arab Syria һәм Syria
Кыскача исем 🇸🇾
Катнашучы Мисыр-Исраил сугышы (1967-1970)[d]
Гомер озынлыгы 72 ел[3]
Демоним Syrian, szír, Siriano, Süriyänan, سوري, سورية, سوريون, сирийцы, sirià, siriana, sirians, סורי, סורית, sirieni, sirian, siriancă, সিরিয়, siriano, siriana, siriani, siriane, suri, siriu, siria, Siriano, سوری, Syrien[1], Syrienne[1], Syrerin, Syrer, siriani, siriana, siriane, sirian, سوري, سورية, سوريين, سوريات, Siriach[4], сірыйцы, sûrî һәм Σῦρος
Рәсми тел гарәп теле
Гимн Сүрия гимны
Мәдәният Сүрия мәдәнияте[d]
Дөнья кисәге Азия[5]
Дәүләт  Сүрия
Башкала Димәшкъ
Сәгать поясы UTC+03:00[6][7] һәм Asia/Damascus[d][8]
Диңгез, күл яки елга эчендә яки янында урнашуы Урта диңгез
Табигый-георафик объект эчендә урнашкан Левант
Территориясенә дәгъва итә Франция
Иң көнчыгыш ноктасы 37°04′36″ т. к. 42°22′34″ кч. о.
Иң төньяк ноктасы 37°19′06″ т. к. 42°13′12″ кч. о.
Иң көньяк ноктасы 32°18′41″ т. к. 36°50′17″ кч. о.
Иң көнбатыш ноктасы 35°35′09″ т. к. 35°42′59″ кч. о.
Геомәгълүматлар Data:Syria.map
Иң югары ноктасы Хермон[d]
Иң түбән ноктасы Тибериа күле[d]
Идарә итү формасы катнаш төрдәге республика[d]
Дәүләт башлыгы вазыйфасы Сүрия президенты[d]
Ил башлыгы Бәшшар Әсәд
Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы Сүрия премьер-министры[d]
Хөкүмәт башлыгы Мухаммед аль-Башир[d]
Министрлар кабинеты Сүрия министрлар кабинеты[d]
Башкарма хакимият Сүрия хөкүмәте[d]
Канунбирү органы Сүрия халык советы[d]
Югары мәхкәмә органы Сүрия Югары конституция мәхкәмәсе[d]
Үзәк банкы Сүрия үзәк банкы[d]
Дипломатик мөнәсәбәтләр Йәмән, Согуд Гарәбстаны, Исраил, Кытай, Үрдүн, Әрмәнстан, Россия, Гыйрак, Катар, Корея Халык Демократик Җөмһүрияте[9], Ливан, Мисыр, Америка Кушма Штатлары, Япония, Греция, Төркия, Аурупа Берлеге, Франция, Болгария, Хорватия, Дания, Малайзия, Пакьстан, БГӘ, Һиндстан, Сербия, Бангладеш, Гыйрак Көрдстаны[d] һәм Германия
Әгъзалык Берләшкән Милләтләр Оешмасы, Гарәп Лигасы, Халыкара реконструкция һәм үсеш банкы[d], Халыкара финанс корпорациясе[d], Инвестицияләр иминлеген гарантияләү буенча күпъяклы агентлык[d], Инвестицион бәхәсләрне хәл итү буенча халыкара үзәк[d], Африка икътисади үсеше өчен гарәп банкы[d], Икътисади һәм социаль үсеш өчен гарәп фонды[d], Гарәп валюта фонды[d], Ислам хезмәттәшлеге оешмасы, Интерпол[10][11], ХКТО[d][12][13], Халыкара гидрография оешмасы[d][14], Мәгариф, фән һәм мәдәният сораулары буенча Берләшкән Милләтләр Оешмасы[15], Бөтендөнья почта берлеге[16][17], Халыкара телекоммуникацияләр берлеге[d][18], Халыкара гражданнар иминлеген саклау оешмасы[d], Берләшкән Милләтләр Оешмасы, Бөтендөнья метеорология оешмасы[19], Бөтендөнья сәламәтлек оешмасы[20], Халыкара үсеш ассоциациясе[d] һәм Бөтендөнья таможня оешмасы[d][21]
Балигълык яше 18 яшь
Никахка керү яше 18 яшь
Мәҗбүри белем алуның минималь яше 6 яшь
Мәҗбүри белем алуның максималь яше 15 яшь
Халык саны 22 933 531 (2023)[22]
Ир-ат халкы 10 073 931[3], 10 407 665[3], 10 681 137[3] һәм 11 078 628[3]
Хатын-кыз халкы 10 024 320[3], 10 364 931[3], 10 643 230[3] һәм 11 046 621[3]
Административ бүленеше Дамаск[d], Дамаск[d], Эль-Кунейтра[d], Даръа[d], Эс-Сувейда[d], Хомс[d], Тартус[d], Латакия[d], Хама[d], Идлиб[d], Халеб[d], Ракка[d], Дейр-эз-Зор[d] һәм Эль-Хасака[d]
Су өслеге өлеше 1,1 процент
Акча берәмлеге Сүрия фунты[d][23]
Кеше потенциалы үсеше индексы 0,577[24]
Inequality-adjusted Human Development Index 0,553[25]
Нәрсә белән чиктәш Төркия, Исраил, Гыйрак, Үрдүн һәм Ливан
Автомобил хәрәкәте ягы уң[d][26]
Челтәр көчәнеше 220 вольт[27]
Электр аергычы төре Europlug[d][27], CEE 7/5[d][27] һәм L төре[d][27]
Алыштырган Баасистская Сирия[d][28]
Кулланылган тел заманча әдәби гарәп теле[d], Млахсо[d], гарәп теленең Мосул диалекты[d], гарәп теленең Нәҗд диалекты[d], курманҗи теле[d], гарәп теленең Гыйрак диалекты[d], туройо теле[d], Western Neo-Aramaic[d], Төньяк Ливан гарәпчәсе[d], инглиз теле һәм француз теле
Мәйдан 185 180 ± 1 км²
Һәштәге Syria[29]
Югары дәрәҗәле Интернет домены .sy
Харита сурәте
Позиционная карта
Тематик география Сүрия географиясе[d]
Феноменның икътисады Сүрия икътисады[d]
Феноменның демографиясе Сүрия халкы[d]
Мәзһәб Мәлики мәзһәбе[30]
Travel advisory category Level 4 Evacuation Advisory[d]
Мәктәптә укымаган балалар саны 2 416 365[31]
Джини коэффициенты 37,5[32]
Тулаем туулар коэффициенты 2,95[33]
Шәһәр халкы 12 560 283[3]
Авыл халкы 9 564 966[3]
Демократия индексы 1,43[34]
BTI Governance Index 1,21[35]
BTI Status Index 1,54[35]
Туым күрсәткече 20,531[3]
Үлем күрсәткече 5,033[3], 4,99[3], 5,117[3] һәм 5,047[3]
Илнең мобиль коды 417
Илнең телефон коды +963
Халыкара префикс 0
Гадәттән тыш хәлләрдә ярдәм телефоны 112[d][36], 110[d][36] һәм 113[d][36]
Илнең GS1 коды 621
Номер тамгасы коды SYR
Диңгездәге идентификацияләү номеры 468
Монда җирләнгәннәр төркеме Төркем:Сүриядә җирләнгәннәр[d]
Карта
 Сүрия Викиҗыентыкта

Бу терминның башка аңлатмалары да бар, аларны карау өчен Сүрия (мәгънәләр) битенә күчегез.

Сүрия — Азиядә урнашкан дәүләт.

Халык

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Илдә нигездә гарәпләр, көрдләр, төрекмәннәр, әрмәннәр, әссүриялеләр һәм чиркәсләр яши.

Дин

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Сүрия — күбесенчә ислам иле; 2007 ел мәгълүматлары буенча, ил халкының 87 % ын мөселманнар тәшкил иткән. Аларның 74 % ы сөннилар (шәфигый, хәнәфи, хәнбәли мәзһәбләре), 13 % ы — шигыйлар (әләвияләр, исмәгыйлиләр, уникечеләр)[37]. Бүген Сүриядә 2 миллионга якын (халыкның 11 % ы тирәсе) әләвия исәпләнә, һәм бу дини төркем вәкилләре Сүрия сәясәтендә һәм Сүрия хәрбиләрендә өстенлек итә. Сүриянең 2000―2024 еллардагы президенты Бәшәр Әсәд — әләвия нәселеннән шигый. Азчылык диннәр вәкилләренә христианнар (0,5 млн кеше) керә; шуның эченнән православлар (Антиохия (260 мең), Сүрия (195 мең), Рус православие чиркәүләре); Әрмән апостол чиркәве (150 мең); Ассирия Көнчыгыш чиркәве (70 мең); Католиклар (430 мең), протестантлар (40 мең). Кайчандыр зур җәмгыяте булган яһүд дине 90 кешегә калган. Бәһаи вәкилләре — 180, зәрдөштлек — 40 кеше.

Идарә-җир төзелеше

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

14 губерния.

Тарих

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
  • VII нче гасыр — Гарәп хәлифәтенә керә
  • 1516–1918 — Госманлы империясе составында
  • 1920–1943 — Франция мандатында
  • 1958 елда — Мисыр белән берләшә
  • 1961 елдан аерым республика
  • 1967 елда Исраил аның кайбер жирләрен яулап ала. Озакламый алар кире кайтарыла.

Мәдәнияте

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
 Бу мәкалә бүлеге әлегә язылмаган.
Монда аерым махсус бүлек куела ала. Сез аны язып Википедиягә ярдәм итә аласыз.

Әдәбияты

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
 Бу мәкалә бүлеге әлегә язылмаган.
Монда аерым махсус бүлек куела ала. Сез аны язып Википедиягә ярдәм итә аласыз.

X—XI гасырлар

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Ватандашлар сугышы (2011 елдан)

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

2011 елның мартыннан Сүриядә Ватандашлар сугышы башлана. Башта Дәрья шәһәрендә, соңрак башка калаларда хакимияткә каршы чуалышлар башланып, соңрак алар сугышка әверелә.

2013 елда сугыш авыр кораллар белән дәвам итә. 500 мең сүрияле илдән качып китергә мәҗбүр була. Август аенда химик корал кулланылганы да билгеле.

Искәрмәләр

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 http://cnig.gouv.fr/wp-content/uploads/2020/02/CNT-PVM_r%C3%A9vis%C3%A9_2020-01-27-1.pdf
  2. ↑ Central Intelligence Agency Middle East :: Syria — Washington, D.C.: Central Intelligence Agency, U.S. Government Printing Office, 1981. — ISSN 0277-1527; 1553-8133
  3. ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 3,12 3,13 3,14 3,15 (unspecified title) — база данных Всемирного банка.
  4. ↑ Dónaill N. Ó. Foclóir Gaeilge–Béarla — An Gúm, 1977.
  5. ↑ https://www.workwithdata.com/place/syrian-arab-republic
  6. ↑ سوريا.. اعتماد التوقيت الصيفي على مدار السنة — Enab Baladi, 2022.
  7. ↑ Permanent daylight saving time in Syria — Time.is, 2022.
  8. ↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/asia
  9. ↑ https://www.ncnk.org/sites/default/files/content/resources/publications/NCNK_Issue_Brief_DPRK_Diplomatic_Relations.pdf
  10. ↑ https://www.interpol.int/Member-countries/World — Интерпол.
  11. ↑ https://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Asia-South-Pacific/SYRIA
  12. ↑ https://www.opcw.org/about-opcw/member-states/ — ХКТО.
  13. ↑ https://www.opcw.org/about-us/member-states/syria
  14. ↑ https://www.iho.int/srv1/index.php?option=com_wrapper&view=wrapper&Itemid=452&lang=en — Халыкара гидрография оешмасы.
  15. ↑ http://www.unesco.org/eri/cp/ListeMS_Indicators.asp
  16. ↑ http://www.upu.int/en/the-upu/member-countries.html
  17. ↑ https://www.upu.int/en/Universal-Postal-Union/About-UPU/Member-Countries?csid=-1&cid=291
  18. ↑ https://www.itu.int/online/mm/scripts/gensel8
  19. ↑ https://public.wmo.int/en/members/syrian-arab-republic
  20. ↑ https://www.who.int/choice/demography/by_country/en/
  21. ↑ https://www.wcoomd.org/-/media/wco/public/global/pdf/about-us/wco-members/list-of-members-with-membership-date.pdf
  22. ↑ https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/syria/
  23. ↑ https://www.wanabqa.com/history-of-the-syrian-pound/
  24. ↑ Отчёт о развитии человечества — Программа развития ООН, 2022.
  25. ↑ Отчёт о развитии человечества — Программа развития ООН, 2022.
  26. ↑ http://chartsbin.com/view/edr
  27. ↑ 27,0 27,1 27,2 27,3 World Plugs / мөхәррир Халыкара иликтер тихникасы кәмисиясе
  28. ↑ https://www.nytimes.com/article/syria-civil-war-rebels.html
  29. ↑ (5) #Syria - Twitter Search / Twitter
  30. ↑ Distribution of the four schools of Islamic jurisprudence // Islamic Jurisprudence & Law — Университет Северной Каролины, 2009.
  31. ↑ ЮНЕСКО-ның статистика институты
  32. ↑ https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI
  33. ↑ ЮНЕСКО-ның статистика институты
  34. ↑ 2021 Democracy Index — EIU, 2022.
  35. ↑ 35,0 35,1 https://bti-project.org/en/reports/country-dashboard/SYR
  36. ↑ 36,0 36,1 36,2 International Numbering Resources Database: ITU-T E.129 National-only numbers linked with emergency services and other services of social value / мөхәррир Халыкара телекоммуникацияләр берлеге
  37. ↑ Izady, Michael (2018). "Syria: Ethnic Shift, 2010-mid 2018". Columbia University. Retrieved 2019-04-08(ингл.)

Сылтамалар

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Моны да карагыз

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Сүрия&oldid=4406043