Эчтәлеккә күчү

Оман

Сылтамалар өстәү
Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Оман latin yazuında])
(Oman битеннән юнәлтелде)
Оман
гарәп. سلطنة عُمان‎
Байрак[d]Илтамга[d]
Нигезләнү датасы 23 июль 1970
Сурәт
Рәсми исем سلطنة عُمان
Кыскача исем 🇴🇲
Гомер озынлыгы 77,029 ел[1]
Демоним ománi, Omani, Omanano, Lomänan, عماني, عمانية, عمانيون, оманцы, עומאני, עומאנית, omanezi, omanez, omaneză, ওমানী, omanita, omaniti, umani, omanianu, omaniana, Omanais[2], Omanaise, omania, omanii, omanio, omanie, omanita, omaniti, omanito, omanite, عوماني, عومانية, عومانيين, عومانيات һәм Ómanach[3]
Рәсми тел гарәп теле[4]
Гимн Оман гимны[d]
Мәдәният Оман мәдәнияте[d]
Шигарь тексты Beauty has an address һәм Mae gan Brydferthwch Gyfeiriad
Дөнья кисәге Азия[5]
Дәүләт  Оман
Башкала Маскат[d]
Сәгать поясы UTC+04:00 һәм Asia/Muscat[d][6]
Табигый-георафик объект эчендә урнашкан Гарәбстан ярымутравы
Иң төньяк ноктасы 26°23′ т. к. 56°23′ кч. о.
Геомәгълүматлар Data:Oman.map
Иң югары ноктасы Эш-Шам[d]
Иң түбән ноктасы Majlis al Jinn[d]
Идарә итү формасы абсолют монархия[d]
Дәүләт башлыгы вазыйфасы Оман солтаны[d]
Ил башлыгы Һайсам бин Тарикъ Аль Саид[d]
Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы Оман солтаны[d]
Хөкүмәт башлыгы Һайсам бин Тарикъ Аль Саид[d]
Башкарма хакимият Оман министрлар кабинеты[d]
Канунбирү органы Оман советы[d]
Үзәк банкы Оман үзәк банкы[d]
Дипломатик мөнәсәбәтләр Йәмән, Согуд Гарәбстаны, Сербия, Малайзия, Пакьстан, Кытай Җөмһүрияте, БГӘ, Россия, Бангладеш, Германия, Корея Халык Демократик Җөмһүрияте[7] һәм Кытай
Әгъзалык Берләшкән Милләтләр Оешмасы, Гарәп Лигасы, Бөтендөнья сәүдә оешмасы, Ислам хезмәттәшлеге оешмасы, Халыкара реконструкция һәм үсеш банкы[d], Халыкара үсеш ассоциациясе[d], Халыкара финанс корпорациясе[d], Инвестицияләр иминлеген гарантияләү буенча күпъяклы агентлык[d], Инвестицион бәхәсләрне хәл итү буенча халыкара үзәк[d], Африка икътисади үсеше өчен гарәп банкы[d], Икътисади һәм социаль үсеш өчен гарәп фонды[d], Гарәп валюта фонды[d], Фарсы култыгының гәрәп илләре хезмәттәшлеге оешмасы[d], Халыкара миграция оешмасы[d], Гарәп мәгълүмати һәм коммуникацион технологияләр оешмасы[d], Халыкара авыл хуҗалыгы үсеше фонды[d], БМО Диңгез хокукы конвенциясе[d], Халыкара яңартыла торган энергия чыганаклары агентлыгы[d], Халыкара диңгезчелек оешмасы[d], Q12183902?, ХКТО[d][8][9], Бөтендөнья почта берлеге[10][11], Бөтендөнья таможня оешмасы[d][12], Бөтендөнья интеллектуаль милек оешмасы, Интерпол[13][14], Халыкара гидрография оешмасы[d][15], Мәгариф, фән һәм мәдәният сораулары буенча Берләшкән Милләтләр Оешмасы[16], Җирнең биофизик торышын күзәтү төркеме[d], Халыкара телекоммуникацияләр берлеге[d][17], Халыкара гражданнар иминлеген саклау оешмасы[d], Бөтендөнья метеорология оешмасы[18] һәм Бөтендөнья сәламәтлек оешмасы[19]
Балигълык яше 18 яшь
Никахка керү яше 18 яшь
Халык саны 4 829 480 (2018)[20]
Ир-ат халкы 2 924 701[21], 2 820 785[21], 2 761 768[21] һәм 2 785 494[21]
Хатын-кыз халкы 1 678 067[21], 1 722 614[21], 1 758 703[21] һәм 1 790 804[21]
Административ бүленеше Эд-Дахилия[d], Эз-Захира[d], Төньяк аль-Батинаһ[d], Көньяк аль-Батинаһ[d], Эль-Бурайми[d], Эль-Вуста[d], Северная Эш-Шаркия[d], Южная Эш-Шаркия[d], Дофар[d], Маскат[d] һәм Мусандам[d]
Акча берәмлеге Оман риалы[d]
Номиналь тулаем эчке продукт 88 191 977 373 $[22] һәм 114 667 360 208 $[22]
Кеше потенциалы үсеше индексы 0,816[23]
Inequality-adjusted Human Development Index 0,708[24]
Үз-үзенә кул салулар күрсәткече 4,5
Эшсезлек дәрәҗәсе 16 ± 1 процент[25]
Нәрсә белән чиктәш Согуд Гарәбстаны, Йәмән, БГӘ һәм Иран
Автомобил хәрәкәте ягы уң[d]
Челтәр көчәнеше 240 вольт[26]
Электр аергычы төре Europlug[d][26] һәм BS 1363[d][26]
Алыштырган Оман имаматы[d]
Кулланылган тел заманча әдәби гарәп теле[d], Bathari[d], гарәп теленең шиһһи диалекты[d], гарәп теленең дһофари диалекты[d], инглиз теле, гарәп теленең Оман диалекты[d], Кумзари[d], мехри теле[d], Hobyót[d], Харсуси[d], Luwati[d] һәм Шехри[d]
Мәйдан 309 500 ± 1 км²
Рәсми веб-сайт oman.om
Һәштәге Oman
Югары дәрәҗәле Интернет домены .om
Харита сурәте
Позиционная карта
Тематик география Оман географиясе[d]
Рәсми дине ислам[27]
Ачык мәгълүматлар порталы Oman Open data portal[d]
Феноменның икътисады Оман икътисады[d]
Феноменның демографиясе Оман халкы[d]
Мәктәптә укымаган балалар саны 22 215[28]
Тулаем туулар коэффициенты 2,774[29]
Шәһәр халкы 3 932 743[21], 3 919 863[21], 3 934 799[21] һәм 4 015 701[21]
Авыл халкы 670 025[21], 623 536[21], 585 672[21] һәм 560 597[21]
Демократия индексы 3[30]
BTI Governance Index 4,79[31], 4,58[31], 4,51[31], 3,75[31], 3,67[31], 3,54[31], 3,52[31] һәм 3,78[32]
BTI Status Index 5,3[31], 5,53[31], 5,41[31], 4,91[31], 4,75[31], 4,43[31], 4,22[31] һәм 4,3[32]
Туым күрсәткече 19,298[21], 18,791[21], 18,419[21] һәм 17,706[21]
Үлем күрсәткече 2,205[21], 3,025[21], 3,796[21] һәм 3,279[21]
Илнең мобиль коды 422
Илнең телефон коды +968
Гадәттән тыш хәлләрдә ярдәм телефоны 968 һәм 112[d][33]
Диңгездәге идентификацияләү номеры 461
Бу якта төшерелгән фильмнар төркеме Төркем:Оманда төшерелгән фильмнар[d]
Карта
 Оман Викиҗыентыкта

Гома́н яки Оман (гарәп. عُمان‎‎‎) – Гарәбстан ярымутравының төньяк-көнчыгышында урнашкан дәүләт. Согуд Гарәбстаны, Берләшкән Гарәп Әмирлекләре һәм Йәмән илләре белән чиктәш. Гарәбстан диңгезе һәм Гоман култыгы сулары белән юыла.

Тарих

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Төп мәкалә: Гоман тарихы

Географик мәгълүмат

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Төп мәкалә: Гоман географиясе

Административ бүленү

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Сәясәт

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Төп мәкалә: Гоман сәяси структурасы

Икътисад

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Халык

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Оман халкы соңгы елларда илгә иммигрантлар күп килү сәбәпле бик нык арта. Алар ил халкының яртысын диярлек тәшкил итә. Иммигрантларның иң күбесе Һиндстан һәм Бангладештан, Оманда мегаинфраструктура проектлары саны арту сәбәпле, монда күчкән [34]. Халыкның 50 % ы диярлек ил башкаласы Маскатта һәм Маскаттан төньяк-көнбатышка таба Оман култыгы яр буе тигезлегендә яши, шул ук вакытта Көньяк төбәктә 200 000 генә кеше яши. 2017 елда халык саны 4,636 млн кеше тәшкил иткән.

Оман — этник яктан чуар ил, анда, ким дигәндә, 12 төрле телдә сөйләшәләр. Күп кенә оманлылар — Бәлүҗистан һәм Суахили буеннан чыккан кешеләр. Шулай ук илдә якынча 600 000 чит ил кешесе, нигездә, Мисыр, Пакистан, Һиндстан, Бангладеш һәм Филипиннан килгән гастарбайтерлар бар.

Оманда гарәпләр, этник бәлүҗләр, лурлар, суахилилар, һиндлеләр һәм мехриләр яши[35].

Дин

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Оман халкының (5 млн 106 мең кеше) 85,90 % ы (4 млн 386 мең кеше) (бөтендөнья мөселманнарының 0,20 % ы) — Ислам дине тарафдары (2020)[36]. Илнең Төп кануны буенча, дәүләт дине — ислам, шәригать — законнарның төп чыганагы. Барлык конфессияләр өчен дин иреге тәэмин ителә. Дини билге буенча дискриминация тыела һәм, җәмәгать тәртибе бозылмаган очракта, дини йолаларны үтәү иреге күздә тотыла[37].

Оман халкы арасында дин киң таралган. 2010 елда мөселманнар — 85,9 %, христианнар — 6,5 %, һинд дине вәкилләре — 5,5 %, буддачылык тарафдарлары — 0,8 %, яһүдләр 0,1 %, башка диндәгеләр — 1 % һәм динен күрсәтмәгән халык — 0,2 % булган. Мөселман халкының өчтән өч өлеше Ибәди ислам агымы тарафдары. Калганнары сөнниләр һәм шигыйлар. Шигыйлар Маскатта һәм аңа якын тирәдә яши. Шигый-уникечеләрнең җиде мәчетләре бар[38].

Мәдәният

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Дәүләт гимны

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Гоман дәүләт гимнының (نشيد عمان الوطني, Нәшид Гуман әл-Ватани) башлангыч тарихын 1932 елда Бөекбритания корабыннан шул замандагы солтанны каршы алганда хөрмәтләп уйналган фанфара белән бәйлиләр. Кораб капитанына бу көйгә сүзләр язарга да тәкъдим иткәннәр диләр. Гимнның бүгенге текстын 1970 елда, солтан Кабус әл-Сәгыйд хакимлеккә килгән вакытта язганнар. Соңрак, 1996 елда көен дә гарәпләштергәннәр. Гимнда Гоманның Мөхәммәд галәйһиссәлам заманында ук Ислам динен кабул итүе һәм Гоманның иң беренче мөселман илләреннән булуы телгә алына (يا عمان نحن من عهد النبي أوفياء من كرام العرب — Йа, Гоман, без нәби гаһеденнән тәкъва булган кәрамәтле гарәпләр).
Оркестр башкаруында:

يا ربنا احفظ لنا جلالة السلطان

والشعب بالأوطان

بالعز والإيمان


وليدم مؤيدا

عاهلا ممجدا

بالنفوس يفتدى

وليدم مؤيدا

عاهلا ممجدا

بالنفوس يفتدى


يا عمان نحن من عهد النبي

أوفياء من كرام العرب

أبشري قابوس جاء

فلتباركه السماء

واسعدي والتقيه بالدعاء

Йа Илаһ, солтан галиҗәнапне данла һәм ярлыка,

Халкын, Ватанын сакла,

Гыйззәт-иманын хакла!


Яшә, солтаныбыз,

данлы юлбашчыбыз,

синең өчен җан фида.

Яшә, солтаныбыз,

данлы юлбашчыбыз,

синең өчен җан фида.


Гоман нәби гаһеденнән тәкъва,

без — тугры, кәрамәтле гарәп.

Кабуска догаң хаслап,

Хатиб рухына баглап,

шатландыр аны, мөбарәкләп.

Ya İlah, soltan ğälicänapne danla häm yarlıqa,

Xalqın, Watanın saqla,

Ğizzät-imanın xaqla!


Yäşä, soltanıbız,

danlı yulbaşçıbız,

sineñ öçen can fida.

Yäşä, soltanıbız,

danlı yulbaşçıbız,

sineñ öçen can fida.


Ğoman, näbi ğähedennän täqwa,

bez — tuğrı, käramätle ğäräp.

Qabusqa doğañ xaslap,

Xatib ruxına bağlap,

şatlandır anı, möbaräkläp.

Хор башкаруында:
[[1]]

Искәрмәләр

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
  1. ↑ ЮНЕСКО-ның статистика институты
  2. ↑ http://cnig.gouv.fr/wp-content/uploads/2020/02/CNT-PVM_r%C3%A9vis%C3%A9_2020-01-27-1.pdf
  3. ↑ The National Terminology Database for Irish — 2006.
  4. ↑ 3 // Constitution of Oman
  5. ↑ https://www.workwithdata.com/place/oman
  6. ↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/asia
  7. ↑ https://www.ncnk.org/sites/default/files/content/resources/publications/NCNK_Issue_Brief_DPRK_Diplomatic_Relations.pdf
  8. ↑ https://www.opcw.org/about-opcw/member-states/ — ХКТО.
  9. ↑ https://www.opcw.org/about-us/member-states/oman
  10. ↑ http://www.upu.int/en/the-upu/member-countries.html
  11. ↑ https://www.upu.int/en/Universal-Postal-Union/About-UPU/Member-Countries?csid=-1&cid=225
  12. ↑ https://www.wcoomd.org/-/media/wco/public/global/pdf/about-us/wco-members/list-of-members-with-membership-date.pdf
  13. ↑ https://www.interpol.int/Member-countries/World — Интерпол.
  14. ↑ https://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Asia-South-Pacific/OMAN
  15. ↑ https://www.iho.int/srv1/index.php?option=com_wrapper&view=wrapper&Itemid=452&lang=en — Халыкара гидрография оешмасы.
  16. ↑ http://www.unesco.org/eri/cp/ListeMS_Indicators.asp
  17. ↑ https://www.itu.int/online/mm/scripts/gensel8
  18. ↑ https://public.wmo.int/en/members/oman
  19. ↑ https://www.who.int/choice/demography/by_country/en/
  20. ↑ https://data.worldbank.org/indicator/SP.POP.TOTL
  21. ↑ 21,00 21,01 21,02 21,03 21,04 21,05 21,06 21,07 21,08 21,09 21,10 21,11 21,12 21,13 21,14 21,15 21,16 21,17 21,18 21,19 21,20 21,21 21,22 21,23 (unspecified title) — база данных Всемирного банка.
  22. ↑ 22,0 22,1 https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD — Бөтендөнья банкы.
  23. ↑ Отчёт о развитии человечества — Программа развития ООН, 2022.
  24. ↑ Отчёт о развитии человечества — Программа развития ООН, 2022.
  25. ↑ http://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM.TOTL.ZS
  26. ↑ 26,0 26,1 26,2 World Plugs / мөхәррир Халыкара иликтер тихникасы кәмисиясе
  27. ↑ https://www.state.gov/reports/2019-report-on-international-religious-freedom/oman/
  28. ↑ ЮНЕСКО-ның статистика институты
  29. ↑ ЮНЕСКО-ның статистика институты
  30. ↑ 2021 Democracy Index — EIU, 2022.
  31. ↑ 31,00 31,01 31,02 31,03 31,04 31,05 31,06 31,07 31,08 31,09 31,10 31,11 31,12 31,13 https://www.bti-project.org
  32. ↑ 32,0 32,1 https://bti-project.org/en/reports/country-dashboard/OMN
  33. ↑ International Numbering Resources Database: ITU-T E.129 National-only numbers linked with emergency services and other services of social value / мөхәррир Халыкара телекоммуникацияләр берлеге
  34. ↑ Oman Population Growth(ингл.)
  35. ↑ Oman Demographics(ингл.)
  36. ↑ Muslim Population By Country 2020 2019 елның 1 сентябрь көнендә архивланган.(ингл.)
  37. ↑ Oman: International Religious Freedom Report 2014
  38. ↑ Some Mosques / ImamBargahs in Muscat(ингл.)

Сылтамалар

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Хөкүмәт

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

ММЧ

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Моны да карагыз

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Оман&oldid=4399706