Эчтәлеккә күчү

Яңа бистә зираты (Казан)

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Яңа бистә зираты (Казан) latin yazuında])
(Яңа бистә зираты битеннән юнәлтелде)
Яңа бистә зираты
Сурәт
Дәүләт  Россия
Административ-территориаль берәмлек Казан һәм Идел буе районы
Монда җирләнгәннәр төркеме Төркем:Казанның Яңа бистә зиратында җирләнгән шәхесләр
Карта
 Яңа бистә зираты Викиҗыентыкта

Казанның Яңа Татар бистәсе зиратыXVIII гасырның урталарында Яңа Татар бистәсе белән бер үк вакытта барлыкка килгән Казандагы зират.

Яңа Татар бистәсе Казандагы мөселман халкын чукындыру барышында һәм аларның мәчетләрен җимергәндә җирле хакимиятнең Лука Канашевич җитәкчелегендә татарларны Иске Татар бистәсеннән күчерүе нәтиҗәсендә барлыкка килә. Берникадәр дәрәҗәдә моңа шулай ук шәһәрдә килеп чыккан янгын да сәбәпче була.

Язулары гарәп, латин һәм кирилл әлифбалары белән башкарылган үзенең мөселман кабер ташлары, мәчете һәм капкасы белән берлектә зират Казанның истәлекле урыны булып тора.

1813 елдан башлап күп еллар дәвамында зират Казан мөселманнарының төп каберлеге булып тора. Бүгенге көндә, анда урыннар булмау сәбәпле яңа каберләр казылмый, кеше күмүләр исә бары тик туганнар каберлекләрендә башкарыла.

Кайбер мәгълүмәтләр

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
  • Зиратның гомуми мәйданы 21 гектар.
  • 2016 елда Казанның тарих институты хезмәткәрләре 1920 елларга ахырына кадәр (кириллица кертелгәнче) чорга караган, гарәп графикасындагы бөтен кабер ташларын ачыклап чыгу максатында тикшеренү нәтиҗәсендә зиратта шундый 1600-гә якын кабер ташы булуын ачыкланган.[1]
  • Рәсми әдәбиятта теркәлеп, бөтен белешмәлекләрдә дә искә алына торган иң борынгы кабер 1803 елгы дип күрсәтелә, сакланганнарның иң борынгысы — 1813 елныкы. [2]

Бу зиратта татар мәдәниятенең мәшһүр эшлеклеләре күмелгәннәр. Алар арасында (хронология тәртибендә) Шиһабетдин Мәрҗани (1889), Каюм Насыйри (1902), Таиб Яхин (1910), Габдулла Тукай (1913), Фатих Әмирхан (1926), Салих Сәйдәшев (1954), Гөлсем Болгарская (1968), Җәүдәт Фәйзи (1973), Сәхибҗамал Гыйззәтуллина-Волжская (1974), Габдрахман Әпсәләмов (1979), Сара Садыйкова (1986), Бакый Урманче (1990), Нәкый Исәнбәт (1992), Гомәр Бәширов (1999), Әмирхан Еники (2000), Әнвәр Бакиров (2001), Туфан Миңнуллин (2012), Хәния Фәрхи (2017), Әлфия Авзалова (2017), Илһам Шакиров (2019), Нәҗибә Ихсанова (2021) һ.б. бар.


исем тасвирлама Викиҗыентыктагы төркем һөнәр төре туу датасы туу урыны үлем датасы
Мөхәммәттаип Алтынбаев 1882 Чутай No/unknown value
Шаһиәхмәт Алкин 1812 Казан 1879
Шиһабетдин Мәрҗани татар мәгърифәтчесе, фәлсәфәче, тарихчысы, дин галиме, педагог, археограф, этнограф, көнчыгыш халыклар белгече Shigabutdin Marjani тарихчы
язучы
1818
1818-01-13
Казан 1889
1889-04-15
Мөхәммәтҗан Казаков 1806 Кече Шырдан 1890
Шаһбазгәрәй Әхмәрев укытучы 1853-03-12 Казан 1900-04-01
Каюм Насыйри танылган татар мәгърифәтчесе, тел галиме, тарихчы, тәрҗемәче, язучы, фольклорчы Kayum Nasyri ethnographer
фольклорчы
тарихчы
телбелгеч
язучы
укытучы
галим
1825-02-02 Кече Шырдан 1902-08-20
Хөсәен Ямашев Husain Yamashev тәрҗемәче
язучы
1882-01-06 Казан 1912-03-13
Габдулла Тукай татар халкының бөек шагыйре, татар әдәбияты классигы, әдәби тәнкыйтьче, публицист, яңа заман татар әдәбиятына һәм әдәби теленә нигез салучыларның берсе Gabdulla Tukay шагыйрь
язучы
әдәби тәнкыйтьче
тәрҗемәче
публицист
җәмәгать эшлеклесе
1886-04-14 Кушлавыч 1913-04-02
Борһанетдин Мәрҗани 1856 No/unknown value 1916-03
Ногман Габделкәримов 1840-01-03 Түбән Көек 1918
Габдулла Кариев Gabdulla Kariev актёр 1886-05-20 Күлбай Мораса 1920-01-28
Галимҗан Баруди күренекле дин галиме, мәшһүр җәмәгать эшлеклесе, педагог Galimjan Barudi галим 1857-02-17 Кече Кавал 1921-12-06
Фатыйх Әмирхан татар язучысы, драматург, публицист, әдәби тәнкыйтьче, җәмәгать эшлеклесе. Татар сатира жанрын тудыручы Fatikh Amirkhan язучы
публицист
1886-01-01 Казан 1926-03-09
Нури Сакаев 1885-08-01 Шланлыкүл 1927-02-28
Гыйләҗетдин Казански 1891 Өчиле 1938
Гариф Бадәмшин Garif Badamshin сәясәтче 1865 Түбән Чаллы 1939
Мөхетдин Корбангалиев Muhitdin Kurbangaliev галим 1873-10-26
1873-11-07
Биектау (Әгерҗе районы) 1941-06-03
Әхмәтһади Максуди Ahmedhadi Maksudi журналист
телбелгеч
1868-09-28 Ташсу 1941-06-28
Фатыйха Габделвәли кызы Аитова хәйрияче, җәмәгать эшлеклесе, Казанда татар кызлары өчен үз акчасына дөньяви мәктәп ачучы Fatikha Aitova иганәче
мәгърифәтче
philanthropist
1886 Троицк 1942
Шәриф Камал язучы, драматург, тәрҗемәче һәм җәмәгать эшлеклесе Sharif Kamal язучы 1884-02-16 Пешлә 1942-12-22
Гыймад Нугайбәк Gimad Nugaybek телбелгеч 1881-02-13 Черкели 1943-02-08
Хәдичә Әхмәрова тәрҗемәче, мәгърифәтче тәрҗемәче 1861-04-30 Казан 1945-03-31
Галимҗан Шәрәф Galimzhan Sharaf сәясәтче 1896-12-29 Татар Аксуы 1950-01-13
Зәйни Солтанов Татарстанның халык, Россиянең атказанган артисты, язучы Zayni Sultanov язучы 1892-01-17 Әстерхан 1952-05-05
Салих Сәйдәшев татар композиторы Salikh Saydashev дирижёр
композитор
пианист
1900-12-03 Казан 1954-12-16
Таҗи Гыйззәт татар драматургы һәм актер. ТАССР (1939), РСФСР (1940) атказанган сәнгать эшлеклесе Tazi Gizzat язучы 1895-04-03 Әгерҗе райуны 1955-05-07
Өммегөлсем Камалова-Акчурина җәмәгать эшлеклесе 1889 Чистай 1957
Кави Нәҗми татар язучысы һәм җәмәгать эшлеклесе Kavi Nadzhmi язучы
шагыйрь
1901-12-02
1901-12-15
Кызыл Атау 1957-03-24
Әхмәт Фәйзи татар язучысы, драматург, шагыйрь, әдәбият тәнкыйтьчесе, публицист Fayzi Ahmet прозачы
шагыйрь
драматург
либритис
1903-02-26 Уфа 1958-08-11
Рәшит Ваһапов татар җырчысы (тенор) Rashid Vagapov җырчы 1908-05-07 Актук 1962-12-14
Хәлил Әбҗәлилев Khalil Abzhalilov актёр
театр режиссеры
1896-09-29 Ырынбур өязе 1963-03-18
Кадыйр Вәлетдинов 1905-06-09 Карамалы 1965-11-01
Мансур Мозаффаров татар композиторы, фольклорчы һәм укытучы композитор 1902-03-06 Казан 1966-11-20
Гөлсем Болгарская татар сәхнәсенең күренекле остасы, ТАССР халык, РСФСР атказанган артисты Gulsum Bolgarskaya актёр 1891-10-15 Казан 1968-01-09
Гыйлем Камай татар галиме, химик Gilm Kamay химик 1901-02-23 Тәтеш 1970-03-13
Мәгубә Сыртланова Советлар Берлеге каһарманы Maguba Syrtlanova очучы 1912-07-15 Бәләбәй 1971-10-01
Җәүдәт Фәйзи татар композиторы Dzhaudat Fayzi композитор 1910 Ырынбур 1973
Сәхибҗамал Гыйззәтуллина Sakhibzhamal Gizzatullina-Volzhskaya актёр
театр режиссеры
1892-05-15 Казан 1974-04-06
Габдрахман Әпсәләмов татар язучысы Abduranman Absalyamov язучы
сәясәтче
навилис
1911-12-15 Искил 1979-02-07
Хәмид Мөштәри татар галиме, физик Hamid Mushtari математик 1900-07-22 Ырынбур 1981-01-23
Фуат Халитев актёр 1909-02-18 5 нче пүлисә бүлеге 1981-03-16
Рөстәм Халитев 1920-10-30 Казан 1981-05-22
Хәсән Туфан Татар шагыйре Hasan Tufan язучы
шагыйрь
1900-11-27 Иске Кармәт 1981-06-10
Габдулла Шамуков Gabdulla Shamukov актёр 1909-12-11 Әсән 1981-12-21
Габделхак Гомәркин Сәвитләр Берлеге Каһарманы Abdulkhak Umerkin укытучы 1917-01-31 Зөябаш 1982-02-16
Заһит Хәбибуллин Zagid Habibullin композитор
эскрипкәче
1910-10-03 Ыр 1983-11-20
Гөлчирә Мансурова-Такташева укытучы 1909 Яңа Әлем 1984
Гарифулла Гайнуллин илаһиятче 1894-03-24 Аксу 1984-04-06
Фатыйх Булатов сәясәтче 1902-03-20 Түбән Сукаеш 1986-01-30
Сара Садыйкова татар композиторы, беренче һөнәри татар хатын-кыз композиторы, югары музыкаль белемле беренче профессиональ татар җырчысы (сопрано), драма актрисасы Sara Sadykova опера җырчысы
композитор
1906-11-01 Казан 1986-06-07
Сибгат Хәким татар шагыйре, публицист, җәмәгать эшлеклесе, Татарстанның Г. Тукай исемендәге дәүләт премиясе иясе Sibgat Hakim язучы
шагыйрь
1911-12-04 Күлле Киме 1986-08-03
Исмәгыйль Хәкимов хәрби хезмәткәр 1916-11-01 Казан губернасы 1986-11-19
Накип Сафин 1921-03-15 Татарстан 1987-05-22
Васил Булатов Сәвитләр Берлеге Каһарманы 1921-09-15 Балтач районы 1988-06-25
Заһидә Тинчурина Zakhida Tinchurina актёр
мөгаллим
1897-06-13 Казан 1988-08-13
Нәби Дәүли шагыйрь Nabi Dauli язучы 1910-06-01 Яңа Камка 1989-05-18
Михаил Грачёв галим
песихиятыр
1916 Карсун өязе 1989-12-08
Габдрахман Сәлимов биюче
choreographer
либритис
1926-12-16 Күәм 1990
Галия Нигъмәтуллина актёр 1907-01-02 Ыр 1990-01-04
Әнәс Таҗетдинов Татарстан АССР юстиция министры (1971 - 1987) хокук белгече 1927-02-23 Югары Мәлем 1990-06
Бакый Урманче татар һөнәри сынлы сәнгатенә нигез салучы, рәссам, график, скульптор һәм архитектор, Татарстан АССРның (1960) һәм РСФСРның (1982) халык рәссамы, Татарстан АССРның Г. Тукай исемендәге дәүләт бүләге лауреаты (1967) Baki Urmanche рәссам
сынчы
1897-02-23 Күл Черкене 1990-08-06
Нури Арсланов татар шагыйре Nuri Arslanov шагыйрь
язучы
1912-09-19 Кызылъяр 1991-04-12
Гали Халит татар әдәбият галиме һәм тәнкыйтьчесе, филолог 1915-06-26 Үтәмеш 1992-08-24
Нәкый Исәнбәт татар язучысы, шагыйрь, драматург, галим-филолог һәм фольклорчы, Г. Тукай исемендәге Дәүләт бүләге лауреаты һәм Татарстанның Халык язучысы Naki Isanbet язучы
шагыйрь
драматург
фольклорчы
телбелгеч
1899-12-29 Малаяз 1992-09-12
Галия Кайбицкая татар җырчысы җырчы 1905-05-21 Җаек 1993
Рөстәм Яхин Rustem Yakhin композитор
пианист
музыка педагогы
1921-08-16 Казан 1993-11-23
Әхмәтзәки Сафиуллин имам 1896-03-28
1896-05-03
Күлбай Мораса 1995
Хәйдәр Бигичев татар җырчысы Haidar Bigichev опера җырчысы 1949-06-16 Чүмбәли 1998-11-13
Гомәр Бәширов татар язучысы, фольклорчы Gumer Bashirov тәрҗемәче
язучы
сәясәтче
1901-01-07 Яңасала 1999-05-07
Әмирхан Еники татар язучысы, журналист, тәрҗемәче Amirkhan Yeniki язучы 1909-03-02 Каргалы 2000-02-16
Әнвәр Бакиров совет татар композиторы композитор 1920-07-07 Казан 2001-08-10
Аяз Гыйләҗев татар язучысы, драматург язучы 1928-01-17 Чукмарлы 2002-03-13
Марсил Сәлимҗанов татар режиссеры, СССР халык артисты, РФ һәм ТАССРның атказанган сәнгать хезмәткәре Marcel Salimzhanov драматург
театр режиссеры
тиятыр пидагугы
1934-11-07 Казан 2002-03-26
Сәйфихан Нәфиев сәясәтче 1941-11-26 Иске Мочали 2004-08-31
Нәүфәл Адылов Naufal Adylov сынчы 1932-12-03 Казан 2004-12-01
Тимерхан Борһанов 1925-07-11 Вәрәшбаш 2004-12-13
Илдар Юзеев татар шагыйре Ildar Yuzeev язучы 1933-01-03 Ямады 2004-12-21
Сөләйман Янекәев 1914-03-26 Каргалы 2005-01-03
Люция Фарсина Республика күчмә театрында әйдәп баручы актриса (1951-1985) театр актеры 1930-09-30 Казан 2005-03-04
Азат Аббасов татар опера җырчысы, тенор, ССРБ халык артисты опера җырчысы 1925-01-19 Алабуга 2006-10-11
Мирза Мәхмүтов Mirza Makhmutov телбелгеч 1926-05-01 Ләбәжә 2008-03-25
Диләрә Бәширева 1926-10-07 Казан 2008-08-07
Җанбәк Әхмәрев 1921-02-02 Казан 2009-01-20
Халидә Вәлиева 1920-12-29 Самар
Усолье-Сибирское
2009-01-28
Габделхак Саматов имам
казый
бала караучы
1930-10-12 Иске Ибрай 2009-03-06
Вил Байкин 1925-09-09 No/unknown value 2009-07-13
Рөстәм Габәшев 1941-05-10 Уфа 2010-01-02
Айрат Арсланов (артист) артист, нәфис сүз остасы, эстрада режиссеры актёр
киноактер
диктор
1928-04-10 Ахун 2010-04-23
Әмин Тәрҗеманов 1924-01-04 Казан 2010-05-27
Ләбибә Ихсанова татар язучысы, ТАССРның һәм РСФСРның атказанган мәдәният хезмәткәре, Татарстан Язучылар берлегенең идарә әгъзасы, СССР Язучылар берлеге әгъзасы балалар язучысы 1923-08-23 2010-07-27
Равилә Борнашева 1924-04-01 Әҗе 2010-08-03
Миркасыйм Госманов Тарихчы-галим Mirkasym Usmanov язучы 1934-05-31 Голҗа 2010-10-11
Рафаэль Мостафин Rafael Mustafin әдәбият белгече 1931-05-14 Баулы 2011-04-14
Шәүкәт Галиев Татарстан Республикасы халык шагыйре (1995) Shaukat Galiev балалар язучысы
шагыйрь
публицист
1928-11-20 Казан губернасы 2011-05-07
Фәнис Яруллин татар шагыйре, язучы һәм драматург Fanis Yarullin язучы
шагыйрь
1938-02-09 Баулы районы 2011-12-09
Равил Бохараев татар язучысы, шагыйрь, прозаик, драматург һәм тәрҗемәче Ravil Bucharaev язучы
прозачы
шагыйрь
драматург
журналист
тарихчы
тәрҗемәче
radio editor
1951-10-18 Казан 2012-01-24
Шәүкәт Вәлиев 1921-10-01 Богырыслан 2012-04-30
Туфан Миңнуллин күренекле татар драматургы, язучы, публицист, җәмәгать эшлеклесе, сәясәтче (1935-2012) Tufan Minnullin сценаричы
язучы
сәясәтче
драматург
публицист
навилис
1935-08-25 Олы Мәрәтхуҗа 2012-05-02
Шәүкәт Биктимеров татар артисты, Г.Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры актеры Shaukat Biktemirov актёр 1928-10-28 Татарстан Автономияле Совет Социалистик Республикасы 2012-05-28
Үзбәк Богданович 1921-07-17 Чистай 2012-08-20
Кадыйр Җәмалетдинев 1929 Буй 2013-10-14
Данияр Мөштәри галим 1945-04-10 Казан 2013-10-15
Чулпан Бәхтиярова 1926-11-06 Казан 2013-12-18
Якуп Ханбикев 1928-03-18 Иске Кулаткы 2014-05-09
Гомәр Усманов Татарстанның партия һәм дәүләт эшлеклесе Gumer Usmanov математик
сәясәтче
1932-03-16 Чистай 2015-02-23
Владимир Кайгородов 1936-12-24 Яңа 2015-09-28
Рәүф Игъламов 1941-10-19 Казан 2016-05-25
Рәшит Вәгыйзев 1947-03-28 Әндиҗан 2016-10-07
Әлфия Әфзалова Alfiya Avzalova җырчы 1933-01-15 Актаныш 2017-06-15
Илһам Шакиров мәшһүр татар җырчысы Ilgam Shakirov җырчы 1935-02-15 Яңа Бүләк 2019-01-16
Кәрим Долотказин Галим, җәмәгать эшлеклесе, дәүләтсез Татар милли университетын оештыручыларның берсе. доцент 1935-11-18 Иса 2022-09-06
Җәүдәт Вилкиев галим 1927-05-16 Волгоград


  1. Казан зиратларына баргач нәрсә карарга? Алмаз Загрутдинов, Динара Валеева. Инде.
  2. Казан зиратларына баргач нәрсә карарга? Алмаз Загрутдинов, Динара Валеева. Инде.
Казанның истәлекле урыннары
Герб Казани
Герб Казани