Эчтәлеккә күчү

Судан

Сылтамалар өстәү
Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Судан latin yazuında])
(Sudan битеннән юнәлтелде)
Судан
гарәп. جمهورية السودان‎
Байрак[d]Илтамга[d]
Нигезләнү датасы 1 гыйнвар 1956
Сурәт
Рәсми исем جمهورية السودان һәм Sudan
Кыскача исем 🇸🇩
Гомер озынлыгы 64,486 ел[1]
Демоним szudáni, Sudanese, Sudanano, Sudänan, سوداني, سودانية, سودانيون, סודאני, סודאנית, sudanezi, sudanez, sudaneză, সুদানী, Soudanais[2], Soudanaise[2], sudanese, sudanesi, Суданци, sudani, sudanés, sudanesa, Sudanano, Swdan, sudanès, sudanesa, sudanezo, sudanezi, sudaneza, sudaneze, سوداني, سودانية, سودانيين, سودانيات һәм Súdánach[3]
Рәсми тел гарәп теле[4] һәм инглиз теле[4]
Гимн Судан гимны[d]
Мәдәният Судан мәдәнияте[d]
Шигарь тексты النصر لنا
Дөнья кисәге Африка[5]
Дәүләт  Судан
Башкала Хартум[6]
Сәгать поясы UTC+02:00
Табигый-георафик объект эчендә урнашкан Сәхил
Иң көнчыгыш ноктасы 18°01′21″ т. к. 38°35′00″ кч. о.
Иң төньяк ноктасы 22°12′ т. к. 31°28′ кч. о.
Иң көньяк ноктасы 9°20′50″ т. к. 28°34′54″ кч. о.
Иң көнбатыш ноктасы 12°48′39″ т. к. 21°48′55″ кч. о.
Геомәгълүматлар Data:Sudan.map
Иң югары ноктасы Deriba Caldera[d]
Иң түбән ноктасы Кызыл диңгез
Идарә итү формасы федератив республика[d]
Дәүләт башлыгы вазыйфасы Chairman of the Transitional Military Council[d]
Ил башлыгы Абдель Фаттах аль-Бурхан[d]
Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы Судан премьер-министры[d][6]
Хөкүмәт башлыгы Абдалла Хамдук[d]
Канунбирү органы Судан милли канунбирү җыелышы[d]
Үзәк банкы Судан үзәк банкы[d]
Дипломатик мөнәсәбәтләр Бразилия, Германия, Согуд Гарәбстаны, Сербия, Марокко, Пакьстан, Болгария, Чад, Дания, Мисыр, Малайзия, Норвегия, Бөекбритания, Төркия, Кытай Җөмһүрияте, Америка Кушма Штатлары, Көньяк Судан, Россия, Кытай, Иран, Бангладеш, Кения, Маҗарстан һәм Корея Халык Демократик Җөмһүрияте[7]
Әгъзалык Берләшкән Милләтләр Оешмасы, АБ, Гарәп Лигасы, Ислам хезмәттәшлеге оешмасы[8], Халыкара реконструкция һәм үсеш банкы[d], Халыкара үсеш ассоциациясе[d], Халыкара финанс корпорациясе[d], Инвестицияләр иминлеген гарантияләү буенча күпъяклы агентлык[d], Инвестицион бәхәсләрне хәл итү буенча халыкара үзәк[d], Африка үсеш банкы[d][9], Африка, Кариб диңгезе һәм Тын океан дәүләтләре[d], Африка икътисади үсеше өчен гарәп банкы[d], Икътисади һәм социаль үсеш өчен гарәп фонды[d], Гарәп валюта фонды[d], Интерпол[10][11], ХКТО[d][12][13], Мәгариф, фән һәм мәдәният сораулары буенча Берләшкән Милләтләр Оешмасы[14], Җирнең биофизик торышын күзәтү төркеме[d], Бөтендөнья почта берлеге[15][16], Халыкара телекоммуникацияләр берлеге[d][17], Халыкара гражданнар иминлеген саклау оешмасы[d], Бөтендөнья метеорология оешмасы[18], Бөтендөнья сәламәтлек оешмасы[19], Африка җир чикләвеге шурасы[d], Бөтендөнья таможня оешмасы[d][20], Атом-төш коралларының таратылмау турында килешү[d][21] һәм African Continental Free Trade Area[d][22]
Балигълык яше 18 яшь
Халык саны 40 533 330 (2017)[23]
Ир-ат халкы 21 607 642[24], 22 209 433[24], 22 814 719[24] һәм 23 420 005[24]
Хатын-кыз халкы 21 624 451[24], 22 231 053[24], 22 842 482[24] һәм 23 454 198[24]
Административ бүленеше Эль-Гезира[d], Гедареф[d], Кассала[d], Төньяк Дарфур[d], Көньяк Дарфур[d], Көнбатыш Дарфур[d], Ак Нил[d], Зәңгәр Нил[d], Сеннар[d], Кызыл Диңгез[d], Хартум[d], Көньяк Кордофан[d], Төньяк Кордофан[d], Төньяк штат[d] һәм Нил[d]
Акча берәмлеге Судан фунты[d]
Номиналь тулаем эчке продукт 34 229 513 775 $[25] һәм 51 662 241 775 $[25]
Кеше потенциалы үсеше индексы 0,508[26]
Inequality-adjusted Human Development Index 0,336[27]
Эшсезлек дәрәҗәсе 15 процент[28]
Нәрсә белән чиктәш Көньяк Судан[6], Чад[6], Үзәк Африка Җөмһүрияте[6], Хәбәшстан[6], Эритрея[6], Мисыр[6], Ливия дәүләте[6], Кения, Уганда, Конго Демократик Республикасы, Бир-Тавиль[d] һәм Урта Көнчыгыш
Автомобил хәрәкәте ягы уң[d][29]
Челтәр көчәнеше 230 вольт[30]
Электр аергычы төре Europlug[d][30] һәм D төре[d][31]
Алыштырган Англо-Мисыр Суданы[d]
Кулланылган тел гарәп теленең Судан диалекты[d], инглиз теле[6], Tar Gula[d], Afitti[d], Tumtum[d], Kadugli[d], Keiga[d], гумуз теле[d], Sillok[d], El Hugeirat[d], Ganza[d], Gule[d], Sila[d], Uduk[d], Yulu[d], Temein[d], Kelo[d], Kanga[d], Krongo[d], Wali language[d], Dilling[d], Dengebu[d], заманча әдәби гарәп теле[d], Molo[d], Logorik[d], Tulishi[d], Гхулфан[d], Tese[d], масалит теле[d], Dongolawi[d], Ingessana[d], комо теле[d], Kresh[d], кадару теле[d], Karko[d], Birgid[d], Heiban[d], Beigo[d], тама теле[d], Laro[d], Lafofa[d], Катла[d], Fungor[d], Logol[d], Koalib[d], Lumun[d], Midob[d], Otoro[d], Nding[d], Ngile[d], Моро[d], Talodi[d], Tegali[d], Нобин[d], Shwai[d], тагой теле[d], Tocho[d], торона теле[d], Tiro[d], Tima[d], Werni[d], Zaghawa[d], Shatt[d], Nyala[d], беджа теле[d], берта теле[d], фур теле[d], тигре теле, Acheron[d], Nyimang[d], Jumjum[d], Dair[d], берти теле[d], Burun[d] һәм малай теле
Кайда өйрәнелә Sudan studies[d]
Мәйдан 1 886 068 км²,
1 840 687 км²[6]
Рәсми веб-сайт sudan.gov.sd/index.php/en
Һәштәге Sudan
Югары дәрәҗәле Интернет домены .sd
Харита сурәте
Позиционная карта
Тематик география Судан географиясе[d]
Феноменның икътисады Судан икътисады[d]
Феноменның демографиясе Судан халкы[d]
Мәзһәб Мәлики мәзһәбе[32]
Джини коэффициенты 34,2[33]
Өстәлгән кыйммәт салымы күләме 17 процент
Тулаем туулар коэффициенты 4,353[34]
Шәһәр халкы 15 103 564[24], 15 666 605[24], 16 250 768[24] һәм 16 854 089[24]
Авыл халкы 28 128 529[24], 28 773 881[24], 29 406 434[24] һәм 30 020 115[24]
Уку-язу нисбәте 60,7 процент[35]
Демократия индексы 2,54[36]
BTI Governance Index 3,43[37], 2,88[37], 3,27[37], 2,55[37], 2,11[37], 2,02[37], 1,97[37], 1,47[37] һәм 3,05[38]
BTI Status Index 3,17[37], 3[37], 3,53[37], 3,33[37], 2,58[37], 2,44[37], 2,28[37], 2,06[37] һәм 2,45[38]
Туым күрсәткече 34,823[24], 34,226[24], 33,596[24] һәм 33,027[24]
Үлем күрсәткече 6,586[24], 6,67[24], 6,799[24] һәм 6,677[24]
Happy Planet Index score 39,6[39]
Илнең мобиль коды 634
Илнең телефон коды +249
Халыкара префикс 0
Гадәттән тыш хәлләрдә ярдәм телефоны 9-9-9[d]
Диңгездәге идентификацияләү номеры 662
Бу якта төшерелгән фильмнар төркеме Төркем:Суданда төшерелгән фильмнар[d]
Карта
 Судан Викиҗыентыкта

Суда́н (гарәпчә السودان‎‎, ингл. Sudan), тулы исем — Судан Җөмһүрияте (гарәпчә جمهورية السودان‎‎ (Җөмһүриййат ас-Судан), ингл. Republic of Sudan) — Төньяк-көнчыгыш Африкада урнашкан Африканың иң зур дәүләте. Төньякта Мисыр белән, төньяк-көнбатышта Ливия белән, көнбатышта Чад белән, көньяк-көнбатышта Үзәк Африка Җөмһүрияте һәм Демократик Конго Җөмһүрияте белән, көньякта һәм көньяк-көнчыгышта Уганда һәм Кения белән, көнчыгышта исә Эритрея һәм Хәбәшстан белән чиктәш. Төньяк-көнчыгышта Кызыл диңгез сулары белән юыла. Башкаласы — Хартум шәһәре.

Диннәр

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Хартум белән Кәримә арасындагы оазистагы мәчет

2020 елның сентябрендә Судан конституциясе динне дәүләттән аера, илне дөньяви дип игълан итә. Ил халкының (44,9 млн кеше, 2021 елга) 97 % ы ― Мәлики мәзһәбе сөнни мөселманнары, аз санда шигый мөселманнар бар. 3 % ы ― җирле диннәргә ышанучылар, христианнар[40]. Суданда суфичылык тарикатьләренең (Әнсар, Хәтмия һ. б.) йогынтысы зур[41].

Искәрмәләр

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
  1. ↑ ЮНЕСКО-ның статистика институты
  2. ↑ 2,0 2,1 http://cnig.gouv.fr/wp-content/uploads/2020/02/CNT-PVM_r%C3%A9vis%C3%A9_2020-01-27-1.pdf
  3. ↑ The National Terminology Database for Irish — 2006.
  4. ↑ 4,0 4,1 8.3 // Конституция Судана
  5. ↑ https://www.workwithdata.com/place/sudan
  6. ↑ 6,00 6,01 6,02 6,03 6,04 6,05 6,06 6,07 6,08 6,09 6,10 https://www.britannica.com/place/Sudan
  7. ↑ https://www.ncnk.org/sites/default/files/content/resources/publications/NCNK_Issue_Brief_DPRK_Diplomatic_Relations.pdf
  8. ↑ https://www.oic-oci.org/states/?lan=en
  9. ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/African_Development_Bank
  10. ↑ https://www.interpol.int/Member-countries/World — Интерпол.
  11. ↑ https://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Africa/SUDAN
  12. ↑ https://www.opcw.org/about-opcw/member-states/ — ХКТО.
  13. ↑ https://www.opcw.org/about-us/member-states/sudan
  14. ↑ http://www.unesco.org/eri/cp/ListeMS_Indicators.asp
  15. ↑ http://www.upu.int/en/the-upu/member-countries.html
  16. ↑ https://www.upu.int/en/Universal-Postal-Union/About-UPU/Member-Countries?csid=-1&cid=284
  17. ↑ https://www.itu.int/online/mm/scripts/gensel8
  18. ↑ https://public.wmo.int/en/members/sudan
  19. ↑ https://www.who.int/choice/demography/by_country/en/
  20. ↑ https://www.wcoomd.org/-/media/wco/public/global/pdf/about-us/wco-members/list-of-members-with-membership-date.pdf
  21. ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_parties_to_the_Treaty_on_the_Non-Proliferation_of_Nuclear_Weapons
  22. ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/African_Continental_Free_Trade_Area#List_of_signatories_and_parties_to_the_agreement
  23. ↑ база данных Всемирного банка — Бөтендөнья банкы.
  24. ↑ 24,00 24,01 24,02 24,03 24,04 24,05 24,06 24,07 24,08 24,09 24,10 24,11 24,12 24,13 24,14 24,15 24,16 24,17 24,18 24,19 24,20 24,21 24,22 24,23 (unspecified title) — база данных Всемирного банка.
  25. ↑ 25,0 25,1 https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD — Бөтендөнья банкы.
  26. ↑ Отчёт о развитии человечества — Программа развития ООН, 2022.
  27. ↑ Отчёт о развитии человечества — Программа развития ООН, 2022.
  28. ↑ http://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM.TOTL.ZS
  29. ↑ http://chartsbin.com/view/edr
  30. ↑ 30,0 30,1 World Plugs / мөхәррир Халыкара иликтер тихникасы кәмисиясе
  31. ↑ World Plugs / мөхәррир Халыкара иликтер тихникасы кәмисиясе
  32. ↑ Distribution of the four schools of Islamic jurisprudence // Islamic Jurisprudence & Law — Университет Северной Каролины, 2009.
  33. ↑ https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI
  34. ↑ ЮНЕСКО-ның статистика институты
  35. ↑ https://knoema.com/atlas/Sudan/topics/Education/Literacy/Adult-literacy-rate — Knoema.
  36. ↑ 2020 Democracy Index
  37. ↑ 37,00 37,01 37,02 37,03 37,04 37,05 37,06 37,07 37,08 37,09 37,10 37,11 37,12 37,13 37,14 37,15 https://www.bti-project.org
  38. ↑ 38,0 38,1 https://bti-project.org/en/reports/country-dashboard/SDN
  39. ↑ https://happyplanetindex.org/countries/?c=SDN
  40. ↑ Emile Nakhleh. . — ISBN 1400829984.
  41. ↑ Hamid Eltgani Ali. . — ISBN 9781317964643.

Сылтамалар

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Моны да карагыз

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Судан&oldid=4251826