Себер татар теле

	Себер татар теле, себер теле, татар теленең көнчыгыш диалекты
Үзисем:	татарча, себер татар теле, татарца
Илләр:	Россия, Казакъстан, һ.б. элекке СССР илләре, Төркия.
Төбәкләр:	Себер һ.б.
Сөйләшүчеләр саны:
Дәрәҗә:	95
Классификация
Төркем:	???
Тел кодлары
ГОСТ 7.75–97:	сиб 594
ISO 639-1:	—
ISO 639-2:	—
ISO 639-3:	sty

Себер татар теле (татар теленең көнчыгыш диалекты, себертатар теле) — себер татарларының туган теле. Күпчелек галимнәр тарафыннан татар теленең көнчыгыш диалекты яки көнчыгыш өч диалектлары төркеме дип санала, кайбер авторлар аерым тел итеп күрсәтергә тырыша.^[5]^[6]^[7]^[8]

Татар теленең Себердә таралган бу диалектлары, татар һәм башкорт телләре белән бергә үзара бик якын булган төрки телләрнең бер төркемен тәшкил итәләр. Шул ук вакытта татар теле югалу куркынычы булмаган телләр арасына керсә, башкорт теле дә чагыштырмача стабиль тел булып санала, әмма аңа да карамастан хәвефле булып тора, әмма Идел буе татар теле белән тыгыз бәйле төрки себер татар теле куркыныч астында, бу аның авыл җирлегендә яшәүчеләр арасында гына таралуы белән бәйле.^[9]

Кайбер үзенчәлекләре

ц-лаштыру: пыцак, бырцак;
[б], [д], [з] тартык авазларының саңгырау парларына алмашынуы: Пыел урашай полса ярар ите.
гарәп-фарсы алынмаларында "җ"ның "ч"га алышуы (чан < җан).

Диалектлары

Тубыл-иртеш:
- төмән сөйләше — Төмән;
- тубыл сөйләше — Тубыл, Вагай, Яркәү районнары;
  - көнчыгыш тубыл ассөйләше (тугыз-уват) — Вагай;
- саз сөйләше — Тубыл, Уват районнары ;
- тәвриз (курдак, куртак) сөйләше — Омск өлкәсенең Тәвриз, Усть-Ишим, Знаменское районнары;
- тара сөйләше — Омск өлкәсенең Тара, Большеречье, Колосовка районнары.
Бараба — Новосибирск өлкәсенең Бараба, Куйбышев, Кыштау, Венгерово, Уба, Чан районнары^[10].
Том:
- әүште-чат сөйләше — Томск өлкәсенең Томск районы ;
- калмак сөйләше — Кемерово өлкәсенең Юрга районы;
- ор ассөйләше — Новосибирск өлкәсенең Колыван районы .

Шулай ук карагыз

	Тел порталы
	Тел белеме порталы

Искәрмәләр

↑ Баязитова Ф.С., Хайрутдинова Т.Х., Барсукова Р.С., Садыкова З.Р., Рамазанова Д.Б., Татарские народные говоры. В двух книгах. Книга первая. Казань: Мәгариф, 2008. – С.118 — С.126.
↑ Тумашева Д.Г. Көнбатыш Себер татарлары теле: Грамматик очерк һəм сүзлек / Д.Г.Тумашева – Казан: Казан дəүлəт ун-ты нəшрияты, 1961. – Б. 182.
↑ Милли-мәдәни мирасыбыз: Томск өлкәсе татарлары. – Казан, 2016. – Б.220-237. – (Фәнни экспедицияләр хәзинә сеннән; ундүртенче китап).ISBN 978 5930912166
↑ Ethnologue report(ингл.)
↑ Проблемы определения статуса сибирских татар как коренного народа Западной Сибири
↑ Сравнительно-историческая грамматика тюркских языков. Региональные реконструкции / Э. Р. Тенишев. — М.: Наука, 2002. — С. 767. — 732 с.
↑ Рамазанова Д. Б. Сибирско-татарские диалекты и говоры татарского языка // Материалы IX Всероссийской научно-практической конференции «Сулеймановские чтения — 2006». Тюмень,. — 2006. — С. 89-90.
↑ Насибуллина А. Х. Древнетюркский пласт лексики тоболо-иртышского диалекта татарского языка// Сулеймановские чтения – 2006 : материалы IX Всероссийской научно-практической конференции (г. Тюмень, 18–19 мая 2006 г.). – Тюмень : Экспресс, 2006. – С. 75–76.
↑ UNESCO Atlas of the World's Languages in Danger (English). UNESCO (2010). 2022-05-31 тикшерелгән.
↑ Корусенко С. Н., Кулешова Н. В. Генеалогия и этническая история барабинских и курдакско-саргатских татар. — Новосибирск, 1999. — С.6.

Сылтамалар

[автоссылка2-1] Баязитова Ф.С., Хайрутдинова Т.Х., Барсукова Р.С., Садыкова З.Р., Рамазанова Д.Б., Татарские народные говоры. В двух книгах. Книга первая. Казань: Мәгариф, 2008. – С.118 — С.126.

[tumkon-2] Тумашева Д.Г. Көнбатыш Себер татарлары теле: Грамматик очерк һəм сүзлек / Д.Г.Тумашева – Казан: Казан дəүлəт ун-ты нəшрияты, 1961. – Б. 182.

[3] Милли-мәдәни мирасыбыз: Томск өлкәсе татарлары. – Казан, 2016. – Б.220-237. – (Фәнни экспедицияләр хәзинә сеннән; ундүртенче китап).ISBN 978 5930912166

[4] Ethnologue report(ингл.)

[5] Проблемы определения статуса сибирских татар как коренного народа Западной Сибири

[6] Сравнительно-историческая грамматика тюркских языков. Региональные реконструкции / Э. Р. Тенишев. — М.: Наука, 2002. — С. 767. — 732 с.

[7] Рамазанова Д. Б. Сибирско-татарские диалекты и говоры татарского языка // Материалы IX Всероссийской научно-практической конференции «Сулеймановские чтения — 2006». Тюмень,. — 2006. — С. 89-90.

[8] Насибуллина А. Х. Древнетюркский пласт лексики тоболо-иртышского диалекта татарского языка// Сулеймановские чтения – 2006 : материалы IX Всероссийской научно-практической конференции (г. Тюмень, 18–19 мая 2006 г.). – Тюмень : Экспресс, 2006. – С. 75–76.

[9] UNESCO Atlas of the World's Languages in Danger (English). UNESCO (2010). 2022-05-31 тикшерелгән.

[10] Корусенко С. Н., Кулешова Н. В. Генеалогия и этническая история барабинских и курдакско-саргатских татар. — Новосибирск, 1999. — С.6.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

к б ү Татарлар
Мәдәният	Язу • Әдәбият • Музыка (Халык музыкасы, Профессиональ музыка) • Кухня • Сынлы сәнгать • Архитектура • Театр • Спорт • Уеннар • Бию • Киемнәр • Бәйрәмнәр (Сабан туе) • Исемнәр • Татнет • Мишәрләр мәдәнияте
Татарларның дөнья буенча таралышы	Русия Федерациясе татарлары • (Татарстан татарлары • Башкортстан татарлары • Яңа Кала татарлары • Касыйм татарлары (Кадом татарлары • Кормыш татарлары) • Себер татарлары • Әстерхан өлкәсе татарлары • Мәскәү татарлары • Нижгар татарлары • Санкт-Петербург татарлары • Пермь татарлары • Иркутск өлкәсе татарлары • Курган татарлары • Кострома татарлары • Мари Иле татарлары • Киров өлкәсе татарлары • Төмән өлкәсе татарлары • Чуашстан татарлары) Австралия татарлары • АКШ татарлары • Әфганстан татарлары • Болгария татарлары • Казакъстан татарлары • Кытай татарлары • Польша-Литва татарлары • Румыния татарлары • Таҗикстан татарлары • Төркия татарлары • Украина татарлары • Финляндия татарлары • Чехия татарлары • Япония татарлары
Дингә мөнәсәбәт	Ислам • Православлык (Иске йолалык) • Керәшен татарлары
Татар теле	Диалектлар (Мишәр • Казан • Себер (Бараба • Том • Тубыл) ) • Кырым татар теле • Добруҗа татар теле • Татар-рус ике теллелеге
Этнографик төркемнәр	Казан татарлары (Нократ татарлары) • Эчкен татарлары • Мишәрләр (Сасов татарлары) • Касыйм татарлары • Керәшен татарлары (Нугайбәкләр) • Себер татарлары (Бараба татарлары • Том татарлары • Яүштә татарлары • Чат татарлары • Калмак татарлары • Об татарлары • Саз татарлары • Бохара татарлары) • Әстерхан татарлары (Болгар татарлары • Алабугат татарлары • Йорт татарлары • Кундра татарлары • Карагашлар) • Дунай татарлары • Кырым татарлары • Яңа Кала татарлары• Каракалпак татарлары • Польша-Литва татарлары
Башка	Тарих • Этнография • Этногенез • Халык хәрәкәте (Солтангалиевчылык) • Пантатаризм • Йомышлы татарлар (Романов татарлары • Ар ягы бәкләре • Дон татар-казаклары • Ырынбур татар-казаклары • Урал татар-казаклары • Себер татар-казаклары • Типтәрләр)