Тум
| Тум | |
| рус. Томск | |
| Байрак[d] | Илтамга[d] |
 |  |
 | |
| Нигезләнү датасы | 1604 |
|---|---|
| Дәүләт |
 Россия |
| Нәрсәнең башкаласы | Тум өлкәсе, Томский район[d], Городской округ город Томск[d][1], Тум губернасы, Тум өязе[d] һәм Тум бүлгесе[d] |
| Административ-территориаль берәмлек | Городской округ город Томск[d][1] |
| Диңгез, күл яки елга эчендә яки янында урнашуы | Ушайка[d] һәм Том |
| Хөкүмәт башлыгы | Иван Кләйн[d] |
| Халык саны | 572 740 (2017)[2] |
| Административ бүленеше | Ленинский район[d], Кировский район[d], Советский район[d] һәм Октябрьский район[d] |
| Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек | 80 метр |
| Сәгать поясы | UTC+07:00[3] |
| Кардәш шәһәр | Ульсан, Красноярск һәм Белосток |
| Бүләкләр |
 |
| Мәйдан | 294,6 км² |
| Почта индексы | 634000–634999 |
| Рәсми веб-сайт | admin.tomsk.ru(рус.) |
| Феноменның икътисады | Экономика Томска[d] |
| Категория для почётных граждан субъекта | [d] |
| Җирле телефон коды | 3822 |
| Монда җирләнгәннәр төркеме | [d] |
| Объектның күренешләре өчен төркем | [d] |
 | |
 Тум Викиҗыентыкта | |
Тум[4] яки Томск (рус. Томск) — Россиядәге шәһәр, Тум өлкәсенең административ үзәге. Көнбатыш Себернең көнчыгышында, Том елгасының ярларында урнашкан. Шәһәрдә елга порты, тимер юл станциясе, аэропорт бар.
2018 ел җанисәбе буенча шәһәрдә 574 002 кеше яши[5].
Тум 1604 елда барлыкка килгән. 1804—1925 елларда Томск губернасы үзәге. Шәһәр 19 гасырның 30-еллары охиридан, Тум вә Янәсәй губерналарында алтынны күпләп чыгара башлавы сәбәпле, Себернең мөһим сәүдә, кәсепчелек вә транзит үзәгенә әверелгән. Томскида 1880 елда Россиянең Азия өлешендә беренче университет, 1896 елда Себердә беренче югары техника уку йорты — технология институты ачылган. Патша Россиясе дәверендә сөрген урыны булган.
Томскида машиналар төзү һәм метал эшкәртү (җиһазлар төзү, электротехника сәнәгате, муентерәкләр (подшипниклар), әсбаплар һ.б.), химия, агач эшкәртү, азык-төлек, җиңел сәнәгатьләре үсеш алганнар. Төзелеш материаллары ширкәтләре бар. Шәһәрдә РФА Себер бүлекчәсенең гыйльми үзәге; 7 югары уку йорты (шул исәптән, Томск дәүләт университеты), 10 театр, музейлар (шул исәптән, Томск университеты музее), Ботаника бакчасы бар. Мигъмарият һәйкәлләре: Воскресение чиркәве (18 гасыр азагы — 19 гасыр башы), сәүдә рәтләре (18—19 гасырлар) сакланган.
2020 елның 2 июленнән — «Хезмәт даны шәһәре»[6].
Халык[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
| 1897[7] | 1926[8] | 1939[9] | 1959[10] | 1970[11] | 1979[12] | 1989[13] | 2002[14] | 2010[15] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 52 221 | 92 485 | ~145 000 | 248 823 | 338 389 | 420 730 | 501 963 | 487 838 | 524 669 |
Милләтләр (2010): урыслар — 91,7%, татарлар — 1,7%, украиннар — 1,0%.
Истәлекле урыннары[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Эчке бүленеш[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Шәһәр 4 районга бүленә:
- Киров районы
- Совет районы
- Ленин районы
- Октябрь районы
Шәһәрдә туган күренекле кешеләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Татарлар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Галия Измайлова (1923-2010), балет биючесе, ССРБ халык артисты (1962).
- Рәис Бохараев (1929-2009), КДУ профессоры.
- Роза Исмәгыйлева (1928), Африка белгече.
Татар матбугаты[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Моны да карагыз[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ 1,0 1,1 ОКТМО
- ↑ http://www.gks.ru/free_doc/doc_2017/bul_dr/mun_obr2017.rar
- ↑ http://tass.ru/obschestvo/3322108
- ↑ http://www.antat.ru/ru/iyli/publishing/book/2015/Этимологический%20словарь-2%20том.pdf
- ↑ 2010 елгы Бөтенрусия җанисәбе. РФ, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ Указ о присвоении почётного звания Российской Федерации «Город трудовой доблести»
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/census.php?cy=0
- ↑ архив күчермәсе, archived from the original on 2012-12-11, retrieved 2014-10-13
- ↑ архив күчермәсе, archived from the original on 2013-08-17, retrieved 2014-10-13
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus59_reg2.php
- ↑ 1970 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ 1979 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ 1989 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ 2002 елгы Бөтенрусия җанисәбе. РФ, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ архив күчермәсе, archived from the original on 2013-06-11, retrieved 2014-10-13
| 1 000 000-нан артык кеше | Мәскәү • Санкт-Петербург • Новосибирск • Екатеринбург • Казан • Нижгар • Чиләбе • Самар • Омск • Ростов-на-Дону • Уфа • Красноярск • Воронеж • Пермь • Волгоград |  |
|---|---|---|
| 500 000 — 1 000 000 кеше | ||
| 250 000 — 500 000 кеше | Киров • Чабаксар • Калининград • Брянск • Курск • Иваново • Магнитогорски • Улан-Удэ • Тверь • Ставрополь • Акмәсҗит* • Акъяр* • Түбән Тагил • Смоленск • Белгород | |
Шәһәрләрнең халык саны 2010 халык исәбе буенча китерелгән. * Кырым шәһәрләренең халык саның 2012 елгы мәгълүматлары буенча китерелгән. | ||
Татарлар саны буенча Русия торак пунктлары | |
|---|---|
| > 100 мең кеше | |
| > 50 мең кеше | |
| > 25 мең кеше | |
| > 10 мең кеше | |
| > 5 мең кеше |  Йошкар-Ола •  Волгоград •  Новосибирск •  Ишембай[1] •  Красноярск • Мәләвез[1] • Актаныш •  Урта Әләзән •  Орски •  Сызран •  Сарапул • Минзәлә • Күзнәй • Яңавыл[1] •  Тум •  Первоуральск • Күмертау[1] • Учалы[1] • Агыйдел • Байлар Сабасы • Чакмагыш[1] •  Ноябрьск •  Прокопьевск • Түбән Мактама • Волжск • Балтач •  Копейск • Бөре[1] • Можга • Сарман • Мөслим • Бүздәк • Кама Аланы • Кемерово • Раевский[1] • Түбән Тагил •  Нократ Аланы • Урыссу •  Дзержинск • Толбазы[1] • Бакалы[1] • Чаткы • Белорет • Актүбә • Биектау •  Өркет • Троицк •  Иске Кулаткы •  Шыгырдан • Когалым • Приютово[1] • Балык Бистәсе • Шәмәрдән •  Яңа Уренгой •  Ростов-на-Дону • Благовещен[1] • Васильево • Югары Пышма • Богырыслан |
