Кышкар мәчете

Кышкар мәчете
	Мәчет
	Кышкар мәчете
Ил	Россия
Авыл	ТР, Арча районы, Кышкар
Дин	Ислам
Кайсы дини агымга карый	хәнәфи
Бина төре	ике заллы, манарасы түбәдә урнашкан җәмигъ мәчете
Нигезләүче	Баязит бине Госман әл-Кышкарый
Төзелеш еллары	???—1777
	Төп даталар:; 1865 — киңәйтү, таш манара кую; 1930 — ябылу, манарасы алыну

Кышкар мәчете
	Кышкар мәчете
Нигезләнү датасы	1777
Дәүләт	Россия
Административ-территориаль берәмлек	Татарстан
Урын	Кышкар
Архитектура стиле	барокко мигъмарияте[d]
	Кышкар мәчете Викиҗыентыкта

Кышкар мәчете — Татарстанның Арча районы Кышкар авылында урнашкан ислам дине гыйбадәтханәсе. XVIII гасыр уртасы татар дини архитектурасы истәлеге^[1]. Мәчетне салдыруда һәм төзәттереп карап тотуда бай сәүдәгәр Баязит бине Госман әл-Кышкарый (?—1797) һәм аның нәселенең зур өлеше кергән.
Мәчет каршында данлыклы Кышкар мәдрәсәсе эшләгән.

Тарих

Кышкар авылының ике мәчетенең берсе булган ике катлы таш җәмигъ мәчетен Кышкардан чыккан бай сәүдәгәр Баязит бине Госман бине Габделкадыйр әл-Кышкари бине Камай 1776 елның азагында төзеткән^[2]. Баязит бине Госман әл-Кышкарыйның вафатыннан соң аның улы Нәзир бине Баязит, оныгы Муса бине Нәзир мәчетне һәрвакыт төзәттереп һәм яңартып тора. Мортаза бине Мостафа бине Нәзир 1865 елда мәчетнең күп урыннарын үзгәртеп, киңәйтеп, алдына бер бүлмә ясатып, элек агачтан булган манараны таштан эшләтә.

100 ел дәвамында Кышкар мәчетенә һәм мәдрәсәсенә иганәчелек иткән сәүдәгәрләр нәселе бөлә (1877 елда Мортаза бине Мостафа бине Нәзир төрмәгә утыртыла), нәсел җебе өзелә, шунлыктан һәм кадими мәдрәсәләрнең даны кимеп, җәдиди мәдрәсәләрнең танылу алуы сәбәпле, мәчет каршында эшләп килгән данлыклы кадими мәдрәсә гади авыл мәдрәсәләреннән берни белән дә аерылмый башлый.

1930 елда манарасы аударылган.

Имамнар

Мәчетнең беренче имамнарыннан берсе — Казан губернасы Тәтеш өязе (хәзерге Татарстанның Кама Тамагы районы) Барыш авылыннан Сәгыйть бине Ибраһим. 1796—1813 елларда ул Кышкар мәдрәсәсе мөдәррисе булып, мәдрәсәгә танылу китерә.

Аның вафатыннан соң, Бохарада һәм Кабулда белем алган Фаяз бине Габделгазиз әл-Кенәри (?—1835) имам-хатыйб булып тора.

1835 елда имам итеп Якуб бине Яхъя әд-Дөбъязи (1779—1844) сайлана.

1846 елның 10 августыннан мәчет имамы вазифасына Исмәгыйль бине Муса (Ибраһим Үтәмишев, ?—1887) сайлана. Ул мәхәллә белән 40 ел җитәкчелек иткән. Бу эштә аңа уллары Ибраһим (1871 елдан) , Габдрахман (1876 елдан) ярдәм итәләр.

1887 елда Габдрахман бине Исмәгыйль Үтәмишев өлкән мулла итеп сайлана.

1900 елдан имам-хатыйб итеп Шәмсетдин Мирзаәхмәт улы Үтәгәнов (1857—?) билгеләнә. Ул билгеләнгәнче бераз вакыт мулла вазифасын мөәзин Мөхәммәтгомәр Муса улы Айдашев (1861—?) башкара.

Моны да карагыз

Кышкар мәдрәсәсе

Искәрмәләр

↑ Кышкар авылы турында «Милләттәшләр» порталында
↑ Шиһабетдин Мәрҗани. Мөстәфадел-әхбар фи әхвали Казан вә Болгар. К.: ТКН, 1989 ел, 389нчы бит. ISBN 5—298—0009—6

Чыганаклар

Арча төбәге тарихы (төзүчеләр Камил Низаметдинов, Илшат Хәлиуллин). К.: ТКН, 1996. ISBN 5-298-00681-7
Кышкар мәчете «Милләттәшләр» порталында

Сылтамалар

[1] Кышкар авылы турында «Милләттәшләр» порталында

[2] Шиһабетдин Мәрҗани. Мөстәфадел-әхбар фи әхвали Казан вә Болгар. К.: ТКН, 1989 ел, 389нчы бит. ISBN 5—298—0009—6

[1]

[2]

к б ү Татарстан диния нәзарәтенә караган гамәлдәге мәчетләр (төркем)
Казан (исемлек • калып • төркем)	• тарихи мәчетләре: Ак • Ал • Апанай • Әҗем • Борнай • Галиев • Зәңгәр • Иске Таш • Кабан арты • Мәрҗани • Нурулла • Рәҗәп • Солтан • ХХ г. ахырыннан: Ай нуры • Әбүгалисина • Әмәт бистәсе • Әминә • Әниләр • Әтиләр • Әхмәдзәки • Бишбалта • Болгар • Бохара • Габделгалләм • Гадел • Җәмигъ • Җомга • Зәйнулла • Иман Нуры • Ирек • Ислам • Казан нуры • Касыйм • Колшәриф • Котдус • Кыйбла • Мәдинә • Миргазиян • Мөслимә • Нур Ислам • Отар бистәсе • Өмет • Өметлеләр • Петровский бистәсе • Рамазан • Рауза • Рәхмәтулла • Ризван • Рөстәм • Салихҗан • Сәләх • Сөләйман • Тәүфикъ • Туган авылым • Тынычлык • Утыз Имәни • Фәрһад • Хәдиҗә • Хәтер • Хөзәйфә • Шамил • Ярдәм
Чаллы (исемлек • калып • төркем)	Ак • Әбүзәр • Җамигъ • Нур-Ихлас • Рамазан • Сөембикә • Тау • Тәүбә • Туфан • Утыз Имәни • Чишмә
Азнакай районы (төркем)	• Азнакай: • башка ТПлар: Мәндәй • Уразай
Аксубай районы (төркем)	• Аксубай:Үзәк • Әниләр • • башка ТПлар:
Актаныш районы (төркем)	• Актаныш: • башка ТПлар:Колын • Табанлыкүл • Такталачык • Яңа Җияш
Алабуга районы (төркем)	• Алабуга: • башка ТПлар:
Алексеевск районы (төркем)	• Алексеевское: • башка ТПлар:
Апас районы (төркем)	• Апас: • башка ТПлар: Аюкөйдергән • Әлмәндәр • Әҗем • Багыш • Болын-Балыкчы • Борнаш • Дәвеш • Дәүләки • Дүртөйле • Зур Күккүз • Иске Әнәле • Идрәс (Идрәс-Тинки) • Иске Йомралы • Иске Көлкәш • Ихлас (Кызыл Тау) • Кара Борнаш • Карабай • Карамасар • Каратун • Кече Бакырчы • Кече Болгаер • Кече Күккүз • Колгына • Кормаш мәчете • Коштавыл • Күкшем • Кызыл Тау • Морзалар • Нәҗиб (Каратун) • Олы Бакырчы (Бакырчы) • Олы Болгаер • Рөстәм (Акхуҗа) • Сатмыш • Сәфәр (Свияжский) • Татар Пүчинкәсе • Татар Черкене • Тәүгелде • Тутай • Түбән Балтай • Түбән Барыш • Түбән Биябашы • Урта Балтай • Урта Биябашы • Үтәмеш • Чирмешән • Чүри-Бураш • Шәмәк • Шәмбалыкчы • Шәрифә (Танай-Турай) • Шыгай • Югары Балтай • Югары Ындырчы • Ябалак • Янгелде
Арча районы (төркем)	• Арча: • башка ТПлар: Курса-Почмак • Кышкар • Ташкичү • Югары Курса
Әгерҗе районы (төркем)	• Әгерҗе: • башка ТПлар:
Әлки районы (төркем)	• Базарлы Матак: • башка ТПлар: Яңа Үргәагар
Әлмәт районы (төркем)	• Әлмәт: Аксу \| Бигәш \| «Дуслык» \| Зиннур \| Марс \| Мәдинә \| 1нче мәхәллә \| Нурлы \| Нурсала \| Үзәк мәчет \| Таш мәчет \| Тәзкирә \| 2нче мәхәллә • башка ТПлар:Габдрахман • Тайсуган • Түбән Мактама
Әтнә районы (төркем)	• Олы Әтнә: • башка ТПлар: Түбән Бәрәскә
Балтач районы (төркем)	• Балтач: • башка ТПлар:
Балык Бистәсе районы (төркем)	• Балык Бистәсе: • башка ТПлар: Олы Елга
Баулы районы (төркем)	• Баулы: • башка ТПлар:Нәҗметдин (Салих) •
Биектау районы (төркем)	• Биектау тимер юл станциясе бистәсе: • башка ТПлар: Карадениз (Калинино)
Бөгелмә районы (төркем)	• Бөгелмә:Гәүһәр • • башка ТПлар:
Буа районы (төркем)	• Буа: • башка ТПлар: Әлки • Яңа Чәчкап
Зәй районы (төркем)	• Зәй: Билал • Таҗетдин Ялчыгол ис. • башка ТПлар:
Кайбыч районы (төркем)	• Олы Кайбыч: Олы Кайбыч мәчете • башка ТПлар: Борындык • Бәрлебашы • Имәнле Бортас • Иске Чәчкаб • Кече Кайбыч • Кече Урсак • Колангы • Морза Бәрлебашы • Мөрәле • Олы Урсак • Салтыйган • Түбән Кошман • Чүти • Шуширмә • Югары Кошман • Ябалак
Кама Тамагы районы (төркем)	• Кама Тамагы: • башка ТПлар:
Кукмара районы (төркем)	• Кукмара: • башка ТПлар: Әсән-Елга • Мәчкәрә
Лаеш районы (төркем)	• Лаеш: Ак мәчет «Зәйнәб» • башка ТПлар: Ихлас (Усады) • Хафизулла (Кече Елга) • Хәерби • Юлчы (Сокуры)
Лениногорск районы (төркем)	• Лениногорск: • башка ТПлар: Керкәле
Мамадыш районы (төркем)	• Мамадыш: • башка ТПлар:Түбән Ушмы •
Менделеевск районы (төркем)	• Менделеевск: • башка ТПлар:
Минзәлә районы (төркем)	• Минзәлә: Минзәлә мәчете • башка ТПлар:
Мөслим районы (төркем)	• Мөслим: Җәмигъ • Мөслим • Разалия • башка ТПлар: Кыйбла (Тойгелде)
Норлат районы (төркем)	• Норлат: • башка ТПлар:
Питрәч районы (төркем)	• Питрәч: • башка ТПлар: Көек •
Саба районы (төркем)	• Байлар Сабасы: Тынычлык • башка ТПлар:
Сарман районы (төркем)	• Сарман: Бәрәкәт • Тәүфыйк • башка ТПлар: Алга • Балтамак • Димитарлау • Җәлил • Зур Нөркәй • Илексаз • Иске Әлмәт • Иске Имән • Иске Кәшер • Иске Минзәләбаш • Карашай-Саклау • Каташ-Каран • Колмәт • Куҗак • Морбаш • Мортыштамак • Петровский Завод • Рангазар • Рантамак • Сарысаз-Тәкермән • Урта Кәшер • Чураш • Янурыс • Яңа Әхмәт • Яңа Минзәләбаш • Яңа Саклау • Яхшыбай
Спас районы (төркем)	• Болгар: Ак • башка ТПлар:
Теләче районы (төркем)	• Теләче: • башка ТПлар:
Тукай районы (төркем)	• башка ТПлар: Бәтке • Күзкәй • Югары Суыксу
Түбән Кама районы (төркем)	• Түбән Кама: Җәмигъ • Төзәтү колониясе • башка ТПлар: Түбән Уратма
Тәтеш районы (төркем)	• Тәтеш: • башка ТПлар:
Чирмешән районы (төркем)	• Чирмешән: • башка ТПлар:
Чистай районы (төркем)	• Чистай: Беренче җәмигъ мәчете • башка ТПлар:
Чүпрәле районы (төркем)	• Иске Чүпрәле: • башка ТПлар:
Югары Ослан районы (төркем)	• Югары Ослан: Салихҗан • башка ТПлар: Әсәдулла (Берек) • Введенский бистәсе • Гомәр (Вахитов) • Кызыл Байрак • Макыл (Рус Макылы) • Миңлегөлсем (Бакчасарай) • Нур (Ключищи) • Татар Мәмәтхуҗасы • Яңа Болгар • Яр буе Моквашы
Ютазы районы (төркем)	• Ютазы: • башка ТПлар: Габделәхәт (Бәйрәкә)
Яшел Үзән районы (төркем)	• Яшел Үзән: • башка ТПлар: Акъегет • Әл-Фатыйха (5 колония) • Сәфәр (Осиново) • Яңа Тура
Яңа Чишмә районы (төркем)	• Яңа Чишмә: • башка ТПлар: Зирекле
Россия мөселман диния нәзарәтләре Россия мәдрәсәләре Россия югары мөселман уку йортлары Россия мөфтиләр шурасы Ислам хезмәттәшлеге оешмасы